Neutraal

Ik had eigenlijk een hele andere column in gedachten. Als titel wilde ik de groene hoofdletters op het witte OK-bord van het inmiddels verwoeste Al Awda-ziekenhuis in Gaza gebruiken: ‘We did all we could. Remember us.’ Vervolgens zou ik met de resterende 450 woorden die we als columnist krijgen, de namen van al onze vermoorde collega’s noemen. Voornaam, achternaam en specialisatie. Totdat mijn 450 woorden op waren. In de wetenschap dat de lijst van namen nog lang niet aan zijn einde was.

Het zou een soort steunbetuiging worden, een eerbetoon aan het verzoek op dat OK-bord. Om van de anonieme cijfers die we dagelijks voorbij zien komen, individuen te maken. Het was daarnaast bedoeld als oproep tot actie. Om ons als medici uit te spreken en onze regering ter verantwoording te roepen. Maar ik had ook voor deze onconventionele vorm gekozen omdat ik simpelweg geen woorden meer had: elke hyperbool over de compleet ineengestorte zorg in Gaza was al gebruikt.

Om gezondheid te bevorderen is politieke actie nodig

Ik heb het uiteindelijk niet aangedurfd, om die column te schrijven. Vrienden waarschuwden dat het te politiek geladen was en mijn neutraliteit als arts zou kunnen ondermijnen.

Het zette me aan het denken over onze rol als medici in het politieke debat. Deze discussie is niet nieuw. De beroemde arts, patholoog, antropoloog en politicus Rudolf Virchow zei het al in 1848: ‘Politiek is niets anders dan geneeskunde op grote schaal.’ Deze uitspraak benadrukt een cruciaal concept in de volksgezondheid: gezondheid en ziekte weerspiegelen de successen en mislukkingen van de samenleving als geheel. En om gezondheid te bevorderen is politieke actie nodig. Virchows standpunt leidde tot zijn ontslag uit het Charité-ziekenhuis in 1849. Maar hij bleef zich inzetten: voor veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen, voor nieuwe ziekenhuizen, voor kindervaccinaties en voor gymnastieklessen voor meisjes.

Ik ben trots dat we in Nederland ook onze eigen Virchows hebben: collega-medici die actievoeren tegen armoede, de tabakslobby, verlies van biodiversiteit, de voedselindustrie en racisme bijvoorbeeld. Het vergt moed. Want dat politieke inmenging van artsen tot controverse kan leiden is ook niet nieuw. Zo werden medici in de Verenigde staten verteld om bij hun expertise te blijven toen ze zich in 2018 uitspraken over het toenemende vuurwapengeweld en de politieke impasses over wapenbezit. ‘Stay in your lane’, werd hen vermaand.

Als reactie lanceerden ze de #thisismylane-campagne waarin zorgverleners aangemoedigd werden hun stem te laten horen, zelfs buiten het traditionele domein van de geneeskunde. Ik sluit me er hartstochtelijk bij aan, nu meer dan ooit. De gehele populatie van Gaza is momenteel ziek. We hebben dringend politieke actie nodig om ze beter te maken.