Nefrogene systemische fibrose, mogelijk veroorzaakt door gadoliniumhoudend contrastmiddel

- A 34-year-old woman with terminal renal insufficiency presented with thickening and hardening of the skin of the extremities, resulting in contractures of the joints and severe disability. Serology revealed no signs of autoimmune disease, apart from a positive result for antinuclear antibodies. Histological evaluation of a skin biopsy showed marked fibrosis of the entire dermis, extending into the subcutaneous fat, with CD34-positive fibrocytes. The clinical features resembled a recently reported new disorder: nephrogenic systemic fibrosis (NSF). This disease causes fibrotic changes in the skin and other organs in patients with (pre)terminal renal insufficiency. The cause of the disease is still unknown, although there are strong indications that exposure to gadolinium-containing contrast agents plays a role in the pathogenesis. To prevent more patients from developing NSF, the Dutch Medicines Evaluation Board has changed the clinical indications for the use of gadolinium-containing contrast agents in patients with kidney disease: gadodiamide (Omniscan) and gadopentetate dimeglumine (Magnevist) may not be used in patients with severe renal failure or patients that will undergo or have already undergone liver transplantation. Caution is advised in patients with moderate renal insufficiency; this also applies to the other registered gadolinium-containing contrast agents.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:2898-903

Samenvatting

Een 34-jarige vrouw met terminaal nierfalen, presenteerde zich met verdikking en verharding van de huid ter plaatse van de extremiteiten, die resulteerden in gewrichtscontracturen met ernstige invaliditeit tot gevolg. Bij serologisch onderzoek werden – behoudens positiviteit voor antinucleaire antistoffen – geen tekenen van auto-immuunziekten gezien. Een huidbiopt toonde uitgesproken bindweefseltoename door de gehele dermis, doorlopend tot in het subcutane vetweefsel met CD34-positieve fibrocyten. Het klinische beeld paste bij een recent beschreven ziektebeeld: nefrogene systemische fibrose. Dit ziektebeeld veroorzaakt fibrotische veranderingen van de huid en andere organen bij patiënten met een (pre)terminale nierinsufficiëntie. De oorzaak van dit ziektebeeld is vooralsnog onopgehelderd, maar er zijn echter sterke aanwijzingen dat expositie aan gadoliniumhoudende contrastmiddelen een rol speelt bij de pathogenese. Om te voorkomen dat meer patiënten deze ernstig invaliderende ziekte krijgen, heeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen de gebruiksindicatie van gadoliniumhoudende contrastmiddelen bij nierpatiënten gewijzigd: gadodiamide (Omniscan) en gadopentetinezuur (Magnevist) mogen niet worden gebruikt bij patiënten met ernstige nierinsufficiëntie, bij levertransplantatiepatiënten of bij patiënten die een levertransplantatie zullen ondergaan. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een matige nierinsufficiëntie; dit geldt ook voor de overige geregistreerde gadoliniumhoudende contrastmiddelen.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:2898-903