Mondiale milieuveranderingen en volksgezondheid

Heiloo, september 2006,

Met belangstelling en ook met enige verbazing heb ik in de rubriek ‘Arts en samenleving’ het artikel van collega Mackenbach gelezen (2006:1788-93).

Als Mackenbach constateert dat de schattingen in de ‘Volksgezondheidtoekomstverkenningen’ (VTV’s) van het RIVM ‘geen goede indruk geven van de gezondheidsdreiging die van milieuproblemen uitgaat’, dan is dat eigenlijk oud nieuws. Een decennium geleden schreef ik dat, naast ‘de meest directe effecten’ van het broeikaseffect, de langzamere ‘minder directe effecten’ voor ‘sociaaleconomische ontwrichting door milieuachteruitgang’ en voor ‘druk op de voedselproductie’ zouden kunnen zorgen met weer onzekerheid over de ‘oude’ gezondheidsdeterminanten voeding en hygiëne.1 Vandaar de oproep om, ‘in de tweede VTV tot een completer determinanten-verhaal te komen, waarin verder vooruit gekeken wordt dan 2015 en verder terug dan 1950 . . .’, met daarbij de kanttekening dat zo’n VTV ‘een krachtige impuls om het veel te grote milieugebruiksruimtebeslag van de zorg te verminderen’ zou kunnen betekenen. Dat kwam toen op hetzelfde neer als zijn pleidooi voor verkleining van de ecologische voetafdruk nu.

Deze oproep werd herhaald,2 maar had geen resultaat. Dat leidde tot ongezouten kritiek op die tweede VTV: ‘Verkenningsleemte, niet verkend zijn de mogelijke gevolgen van het broeikaseffect . . .’, waardoor verbetering van preventie ‘niet veel verder komt dan het bekende rijtje van gvo tot screening plus obligate opmerkingen over andere beleidssectoren . . .’. En in de vorm van een fictief ‘hygiënisch reveil’ werd een concrete visie gegeven op wat preventie dan wél in zou kunnen houden.3 De oplopende kritiek kreeg een vervolg met, in navolging van Leenen,4 het algemene verwijt van ‘vergaande verkeuteling’.5

Tenslotte wil ik erop wijzen dat de ministers van de Europese Unie in 1999 een inspanningsverplichting zijn aangegaan om de doelstellingen van het WHO Charter on Transport, Environment and Health te realiseren, met wél aandacht voor de mogelijke impact van de klimaatkwestie en met passende maatregelen voor het in de WHO-Euroregio zo langzamerhand grootste volksgezondheidsprobleem, dat van de mobiliteit (www.euro.who.int/document/peh-ehp/charter_transporte.pdf). Echter, de implementatie van deze WHO-verklaring verloopt hier te lande problematisch (J.C.J.de Man. Preventie moet weer causaal worden; www.phforum.nl, doorklikken op achtereenvolgens ‘columns’, ‘column Margriet de Jager-Stegeman’ en ‘reacties’).6

Waar ik nu verbaasd over ben, is dat Mackenbach in zijn artikel blijkbaar achter deze feiten aanloopt, al is het verheugend dat hij de kritiek op de kortzichtigheid van de VTV’s deelt.