Lichaam en geest

Deze week hebben we een prachtig onderzoek over het sociaal functioneren van mensen met een psychose over de lange termijn van 20 jaar (D1645). We zijn erg blij met het feit dat de psychiaters de weg naar ons brede medische blad steeds beter weten te vinden. Daarbij doet zich opnieuw de vraag voor wat een psychische ziekte nu ís (D1939). Dat hangt misschien samen met het feit dat psychiaters zich nu eenmaal bezighouden met het grensvlak tussen biologie en psychologie, of tussen individu en maatschappij. Voldoende reden voor debat natuurlijk, maar wat mij, net als mijn collega Smulders (B1442 online), opvalt is dat het debat op een aantal thema’s lijkt te degenereren tot een loopgravenoorlog.

Dat gebeurt over het algemeen als het niet meer over het thema gaat, maar over de debaters zelf. Het zou kunnen dat sommigen van ons zich herkennen in een DSM-5-classificatie en niet voor gek versleten willen worden. Dat sommigen een grote inspanning hebben geleverd om niet in een psychisch ravijn te vallen en daar terecht trots op zijn, maar dat zij zich daardoor ook een oordeel aanmatigen over wie daar niet in slaagt. Dit is misschien goed te vergelijken met obesitaschirurgie. We ontzeggen onszelf lekkere dingen, en matigen ons een oordeel aan over dikke mensen zonder zelfbeheersing die hun goddelijk lichaam afhalen bij de chirurg. Onzin natuurlijk, maar afgunst, angst en zelfhaat besmetten ons oordeel.

Als ik de discussie chargeer, zou ik zeggen dat het ene kamp claimt dat mensen met psychische of leefstijl-gerelateerde klachten slachtoffer zijn van een ziekte of van een ziekmakende maatschappij. Daarom verdienen zij kritiekloos al onze hulp en steun. Dit wordt ondersteund door onderzoek naar harde biologische afwijkingen of via harde maatschappijkritiek. De tegenstanders claimen dat oorzaken en gevolgen door elkaar worden gehaald omdat de patiënten hun hersenchemie, comorbiditeit en het gebrek aan maatschappelijke acceptatie zelf veroorzaken met hun gedrag.

Ik zie daar een echo in van het spanningsveld tussen predestinatie en vrije wil. De dogmatiek heeft daarvoor een kronkelige oplossing. Ja, alles is voorbestemd, maar dat ontslaat mensen niet van de plicht goede keuzes te maken. Ik denk dat de meeste psychiaters ook zo naar hun patiënten kijken. Dit leidt tot begrip voor het lijden van patiënten, maar reduceert hen niet tot hulpeloze slachtoffers. Juist de persoonlijke verantwoordelijkheid, het daderschap, biedt hun de mogelijkheid om serieus genomen te worden als hoofdrolspeler in hun eigen levensverhaal.