Kopenhagen en de onzekerheid

Bij de gedachte aan de Deense hoofdstad Kopenhagen ziet men al snel het beeldje van de kleine zeemeermin en het Tivoli voor zich. Bij Kopenhagen kan men echter ook denken aan atoomfysica en de inmiddels beroemde dialoog in september 1941 tussen Niels Bohr en Werner Heisenberg in die stad. Over de inhoud van deze dialoog, die in het toneelstuk ‘Copenhagen’ van Michael Frayn een eigen interpretatie krijgt, bestaat veel onzekerheid. Onzekerheid die gevoed wordt door de diametraal tegenover elkaar staande uitlatingen hierover door beide natuurkundigen. Het was ook in Kopenhagen dat Heisenberg een aantal jaren eerder al het zogenaamde onzekerheidsprincipe formuleerde. Zeer simplistisch gesteld, komt dit principe erop neer dat hoe zekerder men op een gegeven moment is van één bepaalde karakteristiek van hetgeen men bestudeert, hoe onzekerder men is van een andere, gepaarde karakteristiek. Zekerheid en onzekerheid diametraal tegenover elkaar gesteld en toch aan elkaar gekoppeld. Hoewel deze theorie natuurlijk bedoeld was om de subatomaire wereld te beschrijven, kan men met een soort postmodernistische draai ook wel een onzekerheidsprincipe formuleren met betrekking tot het Kopenhagen van nu. Over enkele dagen begint daar namelijk de VN-klimaattop. Onzeker is of deze top zal slagen en of er een akkoord wordt bereikt; de twijfel daaromtrent groeit. Zeker is wel dat er weer diametraal tegenover elkaar staande standpunten zullen worden ingenomen, zowel politiek als inhoudelijk. Over de betekenis van klimaatverandering en de inhoud van de te nemen maatregelen bestaan immers ook tegengestelde standpunten. Gedragen bijvoorbeeld klimaatbeleid en energiebeleid zich niet een beetje als plaats en impuls in de theorie van Heisenberg?

Wat hebben deze beschouwingen nu te maken met het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde? Hoewel het misschien onzeker is hoe de ontwikkelingen met betrekking tot het klimaat zich in de komende jaren zullen verlopen, is het vrij zeker dat er gevolgen zullen zijn voor de volksgezondheid. Artsen dienen zich daarvan terdege bewust te zijn en algemene medische tijdschriften hebben dan ook de plicht om medici en andere werkers in de gezondheidszorg te informeren over de aard van de mogelijke gezondheidsproblemen die met klimaatverandering samenhangen. Naast een aantal andere tijdschriften in de wereld heeft de redactie van uw tijdschrift ook besloten om ten tijde van de VN-top aandacht te besteden aan de relatie tussen klimaat en gezondheid. In het nummer dat volgende week verschijnt, komt deze uitgebreid aan de orde. Overigens niet alleen in de vorm van doemscenario’s, maar ook met wetenschappelijke twijfel. Kopenhagen en de (on)zekerheid.