Immuunrespons na preventieve intracutane rabiesvaccinatie

Amsterdam, oktober 1991,

In de rubriek ‘Voor de praktijk’ beschrijven Visser et al. (1991;1686-7) hun gunstige ervaringen met intracutane preventieve rabiesvaccinatie. Zij vaccineerden 100 reizigers intracutaan, hetgeen bij 98% van de gevaccineerden tot een beschermende antistoftiter leidde. Op grond van deze resultaten raden de schrijvers intracutane rabiesvaccinatie aan als alternatief voor de intramusculaire pre-expositievaccinatie. De kosten van de vaccinatie worden hierdoor aanzienlijk gedrukt. Voorts stellen zij dat de bepaling van de antirabiestiter ‘na een correct uitgevoerde intracutane vaccinatie’ niet meer nodig is.

Een intracutane vaccinatie kan in de praktijk echter nog wel eens misgaan, waarbij de vloeistof niet intracutaan, doch subcutaan terechtkomt. In dat geval zal de antistofrespons waarschijnlijk minder goed zijn. Van het recombinant hepatitis B-vaccin is bekend dat de immuunrespons na intracutane vaccinatie in het algemeen slechter is dan na intramusculaire vaccinatie.1 Wellicht heeft dit te maken met dit specifieke vaccin, doch onjuiste toediening is een alternatieve verklaring. Gezien het grote belang van een goede immuunrespons na pre-expositievaccinatie tegen rabies voor personen met een toegenomen kans op blootstelling aan rabiesvirus – doorgaans tropengangers – menen wij dat dit advies voorbarig is. Voorlopig lijkt het ons noodzakelijk na een serie intracutane vaccinaties de immuunrespons te blijven controleren. Pas wanneer ‘in de praktijk’ gebleken is dat het percentage van vrijwel 100 gehaald wordt, kan dit onzes inziens worden afgeschaft.

Leiden, oktober 1991,

Wij delen de mening van collegae Coutinho en Leentvaar-Kuijpers dat een correcte uitvoering van de intracutane vaccinatie van groot belang is. Bij een onjuist uitgevoerde vaccinatie kan een deel van het vaccin subcutaan terechtkomen of uit de ontstane blaar lekken.

De belangrijkste reden voor de preventieve rabiesvaccinatie is het opwekken van een immunologisch geheugen dat kan worden geboosterd na een eventuele besmetting met het rabiesvirus. De vaccinatie kan verder bescherming bieden aan personen die ongemerkt werden blootgesteld aan rabies. Uit onderzoeken bij vrijwilligers met het in de V.S. gebruikte vaccin (‘human diploid cell vaccine’ (HDCV)) blijkt dat zelfs een immunologisch geheugen wordt opgewekt indien alle doses subcutaan of slechts een derde van de normale dosis intracutaan wordt ingespoten.12 De gemiddelde neutraliserende antistoftiters, gemeten met de ‘rapid fluorescent focus inhibition test’ (RFFIT), waren echter 2 maal zo laag als na correct uitgevoerde intracutane vaccinatie. In het geval van een onjuist uitgevoerde intracutane vaccinatie is te verwachten dat de neutraliserende antistoftiters eerder onder de door de WHO geadviseerde minimumtiter van 0,5 IE/ml komen en dus niet langer een mogelijke bescherming bieden tegen een rabiesinfectie na ongemerkte blootstelling aan het virus.

Intracutane preventieve rabiesvaccinatie is alleen dan een acceptabel en betrouwbaar alternatief voor de intramusculaire vaccinatie wanneer deze wordt uitgevoerd door personen die vertrouwd zijn met deze vaccinatietechniek.