'Hyperventilatiesyndroom': veelal goed behandelbare paniekstoornis

Amsterdam, juli 2004,

Terecht wijzen collega's Van Vliet et al. (2004:1369-72) erop dat, alvorens de diagnose ‘paniekstoornis’ gesteld mag worden, somatische aandoeningen zoals het myocardinfarct, hartritmestoornissen, hyperthyreoïdie, hyperparathyreoïdie, hypoglykemie, longembolie en chronische longaandoeningen als oorzaak voor de angstklachten uitgesloten dienen te worden. Ter aanvulling op deze lijst zou ik pulmonale arteriële hypertensie willen toevoegen.1 Hoewel het een zeldzame aandoening betreft, vertonen de aspecifieke symptomen van deze fatale aandoening een grote gelijkenis met een paniekaanval. Ten gevolge van verlies van longvaatbed neemt de dode ruimte in de long toe, met als gevolg een compensatoire chronische hyperventilatie. In ongeveer 45% van de gevallen treedt een abnormale toename van de hyperventilatie op tijdens inspanning ten gevolge van het optreden van een rechts-linksshunt door een open foramen ovale bij een toegenomen druk in het rechter atrium.2 Uit angst voor het optreden van deze inspanningsgebonden klachten kan er een beeld ontstaan dat veel gelijkenis kan vertonen met agorafobie. Daar pulmonale arteriële hypertensie voornamelijk bij jonge vrouwen voorkomt, en de overige klachten als hartkloppingen, gevoel van ademnood, pijn of onaangenaam gevoel op de borst tevens als criteria voor een paniekaanval opgenomen zijn in de DSM-IV, kan verwarring met een paniekstoornis makkelijk optreden. Een substantieel deel van de patiënten met pulmonale arteriële hypertensie (ongeveer 30% van de 320 patiënten met pulmonale arteriële hypertensie onder behandeling in het VU Medisch Centrum te Amsterdam) was dan ook kortere of langere tijd onder behandeling voor een paniekstoornis voordat de diagnose ‘pulmonale hypertensie’ gesteld kon worden. Om deze reden wil ik ervoor pleiten pulmonale arteriële hypertensie in de differentiële diagnose van een paniekstoornis op te nemen. Een anamnese gericht op risicofactoren voor pulmonale hypertensie, zoals het familiair vóórkomen van de klachten, het gebruik van eetlustremmers, recidiverende longembolieën et cetera, en het lichamelijk onderzoek, waarbij gelet dient te worden op aanwijzingen voor een verhoogde druk in de A. pulmonalis en rechter hartfalen, zoals een toegenomen centraalveneuze druk, luide tweede harttoon en enkeloedeem, kunnen nuttig zijn bij het stellen van de diagnose ‘pulmonale hypertensie’.3 Bij onbegrepen hyperventilatieklachten verdient het mijns inziens aanbeveling eenmalig echocardiografie, met als vraagstelling pulmonale hypertensie, te verrichten.

Leiden, juli 2004,

Gezien de ervaring in het VU Medisch Centrum te Amsterdam, zoals beschreven door collega Vonk Noordegraaf, en die ook door anderen is opgedaan, is het inderdaad nuttig pulmonale hypertensie in de differentiaaldiagnose op te nemen bij aanvallen van een beklemd gevoel op de borst, hartkloppingen, duizeligheid, trillen, transpireren et cetera.