Het nut van de immunisatie tegen kinkhoest

Inleiding

Het aantal aangegeven gevallen van kinkhoest is de laatste jaren belangrijk toegenomen: van 25 in 1977 tot 534 in 1984. Men kan zich echter afvragen of wel van een werkelijke toename van kinkhoest mag worden gesproken.1 Bij het beschouwen van de 534 aangegeven gevallen van kinkhoest in 1984 valt het op dat er vele patiënten onder zijn die in het verleden ten minste drie injecties DKTP-vaccin hebben ontvangen: 275 (51), van wie 200 jonger waren dan 10 jaar Een dergelijke waarneming zou op het eerste gezicht twijfel aan het nut van de vaccinatie tegen pertussis kunnen wekken.

De doeltreffendheid van de vaccinatie (”vaccine-efficacy“ of VE) kan worden berekend zowel voor een specifieke leeftijdsgroep of alle leeftijden samen, als voor degenen die 1, 2 of meer DKPT-vaccin-injecties hebben gehad.2 Voor de berekening van VE (in ) wordt de volgende formule gebruikt, waarin AR (in ‰) staat voor ”attack-rate“:

Ik beperk mij tot de leeftijdsgroepen onder de 10 jaar, waarbij de kinderen jonger dan 6 maanden buiten beschouwing worden gelaten omdat de eerste drie DKTP-vaccininjecties op de leeftijd van 3, 4 en 5 maanden worden gegeven.

De tabel toont het aantal kinderen en het aantal aangegeven gevallen van pertussis, naar leeftijdsgroep en vaccinatietoestand, in 1984, alsmede de erbij behorende AR en de VE. Men dient zich bij het lezen van de regel ”Aantal doses 0“ te realiseren dat het daarbij niet alleen gaat om nog-niet-gevaccineerden, maar ook om nimmer-gevaccineerden.

Opvallend is bij de niet-geïmmuniseerden de daling van de attack-rates met het toenemen van de leeftijd terwijl de attack-rates in de categorie ”3 of meer doses DKTP-vaccin“ voor de drie leeftijdsgroepen vrijwel constant blijft (figuur). Dit zou mogelijk verklaard kunnen worden door een toename van de natuurlijke immuniteit bij de oorspronkelijk niet-geïmmuniseerden als gevolg van een continue infectiedruk. Deze continue infectiedruk werd aannemelijk gemaakt doordat bij 5-9-jarige tegen kinkhoest gevaccineerde kinderen een stijging van het aantal met positieve IgA-uitslag wordt geconstateerd.3 De VE is gering tot matig voor 1 of 2 doses DKTP-vaccin. Bij 3 of meer doses worden hoge VE's waargenomen: in de leeftijdsgroep 6-11 maanden 98 tegen 91 bij de 5-9-jarigen (gemiddeld 94). Deze duidelijke daling van de VE bij oudere leeftijdsgroepen zou niet alleen kunnen worden toegeschreven aan een enigszins teruglopen van de door vaccinatie opgewekte immuniteit maar ook aan de voornoemde bij niet-geïmmuniseerden in de loop der jaren opgebouwde natuurlijke immuniteit.

Op grond van deze gegevens kan worden geconcludeerd dat met de vaccinatie tegen kinkhoest een hoge mate van bescherming wordt bewerkstelligd en dat een primaire serie immunisaties tegen kinkhoest bij voorkeur uit ten minste drie injecties moet bestaan.

Mijn dank en erkentelijkheid gaan uit naar mw. Ch.A. Hannik, kinderarts, hoofd Bureau Productie van het RIVM, Bilthoven, prof.dr. J. Huisman, hoofd Afdeling Infectieziekten en Volksgezondheid van de GGD in Rotterdam, dr. J. Keja, medical officer, Expanded programme on immunization, Wereldgezondheidsorganisatie, Genève, en dr. J. Nagel, hoofd Unit Immunochemie van het RIVM, voor hun kritisch commentaar.