Gewond geweten

In het begin van de covid-19-pandemie hebben velen met mij zich zorgen gemaakt over de grote aantallen kwetsbare ouderen die strikt geïsoleerd werden in verpleeg- en ziekenhuis. Zelfs wanneer hun levensverwachting zonder covid-19 zeer beperkt was. We zagen de dramatische emotionele en fysieke gevolgen ervan bij de nodige opnames. Welzijn werd ondergeschikt aan overleven. Het raakte me zo dat ik de media heb opgezocht om mijn hart te luchten.

Veel zorgprofessionals hebben in die tijd gelijkaardige ervaringen gehad van onmacht, bijvoorbeeld bij het moeten aanschouwen van – of zelfs meewerken aan – zorg die niet overeen kwam met hun morele standaard. Niek Kok en zijn collega’s beschrijven in dit nummer hoe dergelijke confrontaties kunnen leiden tot morele stress of zelfs morele schade (D7660). We kennen allemaal de ernstigere gradatie van morele stress als posttraumatische stressstoornis (PTSS), vooral bekend na oorlogstrauma’s. Interviews met IC-medewerkers na de pandemie laten zien dat lichtere gradaties ook veel klachten kunnen geven, met nadelige effecten op het werk en algemeen welbevinden. Mensen gaan twijfelen aan zichzelf en hun moreel kompas. Een onbekend aantal zorgprofessionals zat tijdens de covid-19-pandemie op enig moment in gewetensnood.

‘Moreel gekwetst zijn was de bron van veel maatschappelijke reuring’

Niet iedereen kon tijdens de covid-19-pandemie zijn verhaal kwijt in de media. Mede daardoor zochten velen de sociale media op, of werden mensen zelfs verbaal of fysiek agressief naar zorgprofessionals. Niet goed te praten, maar wel goed om rekening mee te houden. Het kwartje van moreel gekwetst zijn als bron van veel maatschappelijke reuring viel bij mij pas echt na het lezen van dit artikel.

Er zijn velerlei omstandigheden waar verleende zorg met je geweten kan schuren. De triage van een acuut coronair syndroom (D7379) kan ook gemakkelijk tot een pijnlijk moreel gevoel leiden, terwijl je het niet echt fout hebt gedaan. Gelukkig geven Kok en collega’s ook handvatten: hoe ga je als professional om met een gekwetst geweten? Welke vragen stel je wel en welke niet? En wat doe je als je zelf morele stress of zelfs morele schade ervaart? Herkenning en reflectieve vragen stellen – is onder andere hun advies. Een ‘Wir haben es nicht gewußt’ doet een gewond geweten niet genezen.