Geestvernauwend

Gedragsverandering is moeilijk en roept altijd weerstand op. De bekendste en eenvoudigste manier die we daarvoor hebben, is tuchtigen (D4587, D5241). Dit middel wordt de laatste jaren tegenover artsen vaker ingezet, vermoedelijk onder maatschappelijke druk. Het is een eerlijke methode, maar er kleven wel bezwaren aan. Streng opvoeden met veel straf leidt tot angstige kinderen die alleen maar dingen doen waarvan ze zeker weten dat die mogen. Zo leidt overmatige inzet van het tuchtrecht ook tot defensieve geneeskunde.

Een alternatief is, in goed Nederlands, ‘nudgen’ (D4755); in plaats van harde klappen, krijgen mensen kleine duwtjes in de ‘juiste’ richting, vaak zo subtiel dat je er niets van merkt. Je pakt in de supermarkt het duurdere product doordat je over de goedkope variant op kniehoogte heen kijkt. Dit soort trucs kunnen ook worden ingezet om professioneel gedrag bij te sturen. De dwang is mild, maar wel stiekem en sluipend. Belangrijker is dat ik het prettiger vind om benaderd te worden alsof ik een autonoom individu met vrije wil ben. Genudged worden werkt prettig zolang je maar binnen de lijntjes kleurt die buiten je waarneming zijn getekend door overheid, verzekeraar, beroepsvereniging, patiëntenvereniging en enige andere partij die zich toegang heeft weten te verschaffen tot de nudging-controlekamer.

De laatste methode die in dit nummer aan de orde komt, is het gebruik van psychedelica (D4501). Na een bloeiperiode in de jaren 60 en 70 zijn we vergeten wat daarvan het therapeutisch potentieel is. Psychedelica maken nu een comeback binnen en buiten de geneeskunde. Een interessante opvatting over hun werkingsmechanisme is dat ze mensen in staat stellen zichzelf en hun problemen enkele uren als een buitenstaander te beschouwen. Dit zou helpen bij het doorbreken van diepgewortelde patronen van bijvoorbeeld verslaving, depressie of angst. Daarom zien we soms levenslange effecten van een kortdurende behandeling onder, met nadruk, professionele begeleiding. Het langdurige effect zit dan in het ‘inzicht’ en niet in de biochemie. Niet alleen patiënten kunnen daar baat bij hebben. Ook hoogopgeleide professionals experimenteren druk met ayahuasca, psylocibine of LSD. Controversieel, mogelijk onverstandig en compleet ongereguleerd, maar als ik moet kiezen tussen geestvernauwende of geestverruimende methodes, kies ik voor het tweede.