Extremen

Artsen worden geregeld geconfronteerd met extremen. Of het nu om een extreem hoge of juist erg lage bloeddruk gaat, om fors ondergewicht of extreem overgewicht, het zijn deze uitersten die veel van onze aandacht vergen. Voor vrijwel alle biologische variabelen geldt dat deze een min of meer normale (gauss-)verdeling laten zien binnen een populatie. Dat is op zich al heel wonderlijk als men bedenkt dat veel, ogenschijnlijk simpele, fenotypen de resultante zijn van een complex van onderliggende, normaal verdeelde processen die elkaar soms versterken en soms tegenwerken. Wat wij dus als abnormaal bestempelen, is in feite alleen het waarneembare eindresultaat. Dit betekent weer dat de toch al vage grens tussen normaal en abnormaal voor een belangrijk deel samenhangt met toevalsfactoren en met de achtergrond van de populatie. Net als in de politiek achten wij extreem links of rechts (van de verdelingscurve) onwenselijk. Als gevolg van verschuivende normering veranderen echter de opvattingen over het extreme. De nog toelaatbaar geachte grenzen voor de hoogte van bijvoorbeeld de bloeddruk of de serumcholesterolconcentratie verschuiven geleidelijk aan naar links. Dit heeft onder andere tot gevolg dat een bloeddrukwaarde waar ik en mijn medeassistenten destijds niet zo van onder de indruk waren, nu door assistenten nogal eens als extreem verhoogd wordt bestempeld. Ook met betrekking tot het lichaamsgewicht is de normering verschoven. Hoewel mensen met een zeer sterk overgewicht anno 2009 even ongezond zijn als zij zouden zijn geweest in bijvoorbeeld 1750, is de wijze waarop wij met het probleem van overgewicht omgaan in de loop der tijd flink veranderd. De cultureel bepaalde opvattingen worden natuurlijk gevoed door nieuwe kennis op het gebied van de pathogenese, maar ook door de technische mogelijkheden die wij gecreëerd hebben om het als afwijking geclassificeerde fenomeen te ‘behandelen’. Een voorbeeld van zo’n behandeling treft u in dit nummer van het Tijdschrift aan: Jazet en collega’s geven een uiteenzetting over de effecten van bariatrische chirurgie (bl. 920). Hoe positief dergelijke ontwikkelingen ook mogen zijn, ze dragen wel het risico in zich dat de normering weer enigszins terug gaat verschuiven. Iets wat goed behandelbaar is, wordt namelijk minder snel als iets extreems ervaren dan iets waar wij machteloos tegenover staan.