Een strijd over het begrip 'ziekte' in het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde, 1863

- Professor Schrant, in his inaugural lecture held in Leiden in 1862, brought under discussion the views held at that time about the concept of ‘disease’. These were determined on the one hand by empiricism, experience gained at the bedside and the dissecting table, and on the other by the ‘ontological disease concept’ which saw disease as an autonomous being with characteristic properties. Schrant, however, regarded diseases as a physiological experiment happening by coincidence, as an ‘abnormal way of life of the animal body’. This view was criticized in the Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde by, among others, the pathologist Koster in Utrecht, who wished to regard disease as an abstraction, a concept required to designate a group of symptoms and organic alterations by a single word. Assigning the concept of disease its own identity alarmed him. At present the discussion is not closed, but owing to the stormy developments in diagnostics and treatment in medical practice there is no longer leisure for medical-philosophical discussions.

Samenvatting

In zijn oratie in 1862 stelde de hoogleraar Schrant in Leiden de toenmalige opvattingen over het begrip ‘ziekte’ ter discussie. Die werden enerzijds hoofdzakelijk bepaald door empirie, ‘proefondervindelijke’ ervaring, vooral aan het ziekbed en aan de sectietafel, anderszijds door het ‘ontologische ziektebegrip’, waarin de ziekte werd voorgesteld als een zelfstandig wezen met kenmerkende eigenschappen. Schrant beschouwde ziekte echter als een door het toeval aangelegd fysiologisch experiment, als ‘een abnormale levenswijze van het dierlijk lichaam’. In het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde werd hij op dit voorstel aangevallen door onder meer de patholoog Koster uit Utrecht, die ziekte wenste te beschouwen als een abstractie, een begrip dat nodig was om in één woord een groep van verschijnselen en organische veranderingen aan te duiden - het geven van een eigen identiteit aan het begrip ‘ziekte’ zag hij als een schrikbeeld. Tegenwoordig is de discussie niet afgerond, maar door stormachtige ontwikkelingen in diagnostiek en therapie in de geneeskundige praktijk is er geen tijd meer voor medisch-filosofische discussies.