‘Earn as you learn’

Eens was meting van de concentratie prostaatspecifiek antigeen (PSA) een veelbelovende test. Maar 50 jaar na de identificatie van het PSA en 21.716 PubMed-hits later heeft het PSA veel van zijn glans verloren (A2952, bl. 456). Aanvankelijk werd het PSA alleen in de kliniek gebruikt als marker bij de behandeling van patiënten met prostaatkanker. Misschien had het daarbij moeten blijven. Maar in de jaren 90 werd de test als screeningstest in de markt gezet en lieten vele mannen zonder maar een enkel symptoom van de ziekte hun PSA bepalen.

15 jaar na de start van de eerste screeningsstudies blijkt dat de geringe daling van de sterfte aan prostaatkanker duur wordt betaald. De eerder geschatte sterftereductie van 20% valt zelfs nog lager uit, blijkt uit de recente meta-analyse, terwijl het aantal mannen met prostaatkanker door de screening met 50% toeneemt. De afkapwaarde, de drempel waarboven de test als positief wordt beschouwd, blijkt veel te laag gekozen te zijn.

Vreemd eigenlijk, zo’n screeningstest waarvan de juiste afkapwaarde onbekend is en die we toch maar vast gaan gebruiken. Je zou het kunnen vergelijken met het toepassen van een veelbelovend geneesmiddel waarvan de precieze dosering nog moet worden uitgezocht. De schadelijke werking zien we gaande de rit wel en dan proberen we de indicatie wel te beperken. Intussen zijn er al wel inkomsten gegenereerd. Een onwaarschijnlijk scenario en onmogelijk in ons land. Met een diagnostische test mag het kennelijk allemaal wel.

U herinnert zich vast nog wel de groots gelanceerde Niercheck van de Nierstichting (Novartis biedt er zelfs gratis een aan voor uw kat). De stichting noemt de campagne succesvol omdat 1,2 miljoen Nederlanders de test aanvroegen en zo bij 3400 mensen vroege nierschade werd vastgesteld. Of een dergelijk initiatief tot minder ziekte c.q. dialyse leidt weet niemand.

Een van de nieuwere sterren aan het testfirmament is de zogenoemde MammaPrint. ‘Een unieke test waarmee wordt bepaald hoe agressief uw borsttumor is. Op basis van de uitkomst van MammaPrint, kunt u met uw arts beter bepalen welke behandeling het beste is na de operatie’, lees ik op de website van Zilveren Kruis Achmea en: ‘Het Nederlandse College voor Zorgverzekeringen (CVZ) is nog niet zover.’ CVZ heeft uitgebreid naar de gegevens gekeken (www.cvz.nl). Er zijn helemaal geen gegevens waaruit blijkt dat het toepassen van de test leidt tot een betere selectie van de vrouwen voor chemotherapie, met als gevolg een effectievere behandeling en gezondheidswinst. Dat vermeldt de zorgverzekeraar kennelijk liever niet. Die houdt zijn klanten liever voor de allernieuwste zorg te vergoeden. ‘Earn as you learn’, dus.