Door de patiënt gecontroleerde analgesie

Over de juiste wijze van pijnbestrijding zijn de boeken nog steeds niet gesloten. Een manier om postoperatieve pijn te bestrijden is de zgn. door de patiënt gecontroleerde analgesie (PCA), waarbij de geopereerde de gelegenheid krijgt na nauwkeurige instructies door middel van een pomp zichzelf een zekere hoeveelheid analgeticum intraveneus toe te dienen. Het verplegend personeel dient ook nauwkeurig van de gevolgde methode op de hoogte te zijn en moet geïnstrueerd worden om bijwerkingen te kunnen onderkennen. De pomp kan op 2 manieren ingesteld worden: de pomp kan continu een hoeveelheid analgeticum toedienen, waarbij de patiënt de gelegenheid krijgt een extra hoeveelheid te nemen; de pomp kan alleen het analgeticum geven als de patiënt erom vraagt via een knop die hij moet indrukken. De snelheid van toedienen en de intervallen zijn geheel afgesteld op de farmacokinetiek van de verschillende analgetica.

In het algemeen zijn er 2 soorten analgetica, de zgn. agonisten die alleen pijn bestrijden en eventueel ook ademdepressie kunnen geven (hiertoe behoren morfine, methadon, fentanyl en pethidine) en de gemengde agonist-antagonisten waarbij de ademdepressie minder snel optreedt, waartoe behoren buprenorfine, nalbufine en pentazocine. Ieder van deze stoffen heeft een eigen doseringsschema waarbij de belangrijkste grootheden zijn de grootte van de bolusdosis en het minimum-interval tussen 2 opeenvolgende doses (zgn. ‘lock out’-interval). Het voordeel van de PCA is dat de patiënt zelf kan bepalen wanneer hij pijnstilling kan krijgen en dat hij minder afhankelijk is van het verplegend personeel, dat nogal eens terughoudend is met het toedienen van pijnstilling. Het nadeel is dat zich ongewenste bijwerkingen voordoen, zoals misselijkheid, ademdepressie en verslaving.

White tracht een samenvatting te geven van een groot aantal onderzoekingen die in de loop van de laatste 20 jaar over dit onderwerp zijn verschenen.1 Uit de meeste artikelen lijkt naar voren te komen dat de totale hoeveelheid analgeticum met PCA minder is dan wanneer het analgeticum intermitterend toegediend wordt. De bijwerkingen zijn volgens de meeste artikelen aanvaardbaar en het verslavende effect is gering.

De patiënten hebben een zeer gunstig oordeel, vooral degenen die al eens eerder geopereerd zijn. PCA is kostbaar doordat er gebruik gemaakt wordt van een dure pomp die nauwkeurig voor dit doel ontworpen is. PCA kan ook gebruikt worden in andere omstandigheden bij acute en chronische pijn zoals bij patiënten met kanker in een terminaal stadium, op de intensive care,‘coronary care’, tijdens de baring en bij klinisch speurwerk. Door de moderne technologische ontwikkelingen kunnen betere en betrouwbaardere pompen dan de huidige worden ontworpen, zodat deze techniek die reeds 20 jaar in gebruik is opnieuw onder de aandacht van de clinici gebracht moet worden.