‘Doen wat je kan’

‘Het gaat best, dokter, u doet wat u kan …’ Zijn knalgele, van pijn vertrokken gezicht spreekt andere taal. De tumor in de bovenbuik van de 62-jarige melkveehouder bleek niet operabel. Zijn pijn lijkt ondraaglijk en ik denk dat hij zich groot houdt. Mijn behandeling is duidelijk ontoereikend, maar ik durf hem niet nog meer morfine te geven, bang hem de volgende dag dood in bed aan te treffen. Het is 28 jaar geleden en mijn eerste ‘echte’ baan, zaalarts Interne. Er is erg veel dat ik nog niet weet.

Bijna 30 jaar later heeft de dokter meer te bieden. Ik had deze patiënt vandaag een plexus-coeliacusblok aangeboden; er is een richtlijn ‘Pijn bij kanker’ (te vinden op www.oncoline.nl en op www.cbo.nl) en langzaam dringt door dat het vastleggen van pijnscores even belangrijk is als het registreren van pols en lichaamstemperatuur. We krijgen meer inzicht in mechanismen van acute en chronische pijn, waarbij het begrip ‘sensitisatie’ een centrale rol speelt.

En toch, iedere jonge arts belooft bij het artsexamen: ‘Ik zal zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten.’ Waarom heb ik dan soms het gevoel dat we liever ‘genezen’ dan lijden verlichten? Waarom eindigt een patiënt bij wie de arts op diens eigen terrein niets kon vinden, zo vaak op de pijnpolikliniek? Is het onze frustratie niet te kunnen genezen, geen anatomische afwijking of ontspoord fysiologisch proces te kunnen vinden? Onbegrepen pijn, lage rugpijn, nekpijn, chronische postoperatieve pijn en tientallen andere pijnsyndromen hebben met elkaar gemeen dat ze de patiënt veel leed berokkenen en de arts weinig aanknopingspunten bieden voor definitieve genezing.

In dit themanummer van het Tijdschrift geven we ruimte aan clinici en onderzoekers voor wie verlichting van pijn prioriteit heeft. De behandeling van postoperatieve pijn en nieuwe inzichten omtrent het voorkómen van chronische postoperatieve pijn komen aan de orde, maar ook de diagnostiek en behandeling van nekpijn en chronische lage rugpijn. De diagnose ‘complex regionaal pijnsyndroom type 1’ blijkt opnieuw ingewikkeld en de mythe dat kinderen die de ernst van hun pijn niet goed verbaal kunnen aangeven ook werkelijk minder pijn voelen, wordt ontkracht.

Onze kennis over pijn en pijnbehandeling groeit snel. De jonge dokter die ‘doet wat hij of zij kan’, kan en zal ernstige pijn straks effectiever verlichten dan ik destijds.