De medische theorie van alles

Toen ik was uitgeloot voor geneeskunde, heb ik met veel plezier een jaar biologie gestudeerd. Sindsdien associeer ik het woord ‘ecologie’ nog altijd met mijn toenmalige medestudenten. Vooral de veldbiologen maakten grote indruk op mij. Ze hielden veel meer van buizerds, spinnen en planten dan van bier. Bij mij was dat 40 jaar geleden omgekeerd. Maar de ecologische theorie over de samenhang van alles vond ik wel interessant. Johan Mackenbach geeft ons, gebaseerd op zijn afscheidsrede (met boek!), ook zo’n fraaie theorie, maar dan over de samenhang van ziekten (D5693). Het is zijn medische theorie van alles. Hij noemt het de ‘ecologisch-evolutionaire theorie’.

‘Een land krijgt de ziektelast die het past’

Mackenbach begon zo’n 40 jaar geleden met zijn loopbaan in de maatschappelijke gezondheidszorg. Daarin probeerde hij van meet af aan sociologie, geschiedenis, politiek en economie met medische wetenschap te verknopen. In dit nummer beschouwt hij opkomst en ondergang van ziekten als ecologische evenwichten met en zonder dino’s. Dodelijke hartinfarcten en hiv werden verdreven. Maar omdat er daardoor vrij lang geen acute sluipmoordenaars op onze prairie waren, zag hij dementie, diabetes en kanker de hoofdrol overnemen. Tot covid-19 werd geïmporteerd. Met zijn ecologische helicopterview toont Mackenbach ons daarbij het verband tussen ziekte en menselijk handelen. Zoals ‘der Mensch ist, was er isst’, zo krijgt een land de ziektelast die het past. De ziektes die ineens verbleken bij de lockdown zijn het natuurlijk-experimentbewijs van zijn theorie. Zo zijn er minder vroeggeboortes doordat aanstaande moeders beter gedijen bij het thuiswerken, en minder hartinfarcten en hersenbloedingen door afname van werkstress en fysieke inspanning.

Maar niet alleen ziekte, ook diagnostiek en behandeling zijn ecologisch bepaald. Bij diagnostiek van dementie heb je immers ecologisch-valide testen nodig (D5425). Nog spannender is de ecologische context bij de behandeling van stabiele angina pectoris. Hiervoor worden al 10 jaar te veel dotters of stents gebruikt. In haar afscheidsstuk bepleit zeer gewaardeerd sectieredacteur Renée van den Brink het aanpakken van deze cardiologische ecologie (D5540). En Maurits de Brouw waarschuwt voor grootschalige import van de hippe leefstijlcoach als oplossing voor het dikmakende gedrag van de mens en zijn onnatuurlijke habitat (D5885). Kortom, hoogste tijd voor een reünie met de ecologie!