De kunst van herinnering

Onlangs maakte de afdeling Psychiatrie van het UMC Utrecht bekend dat ze de statige portretten van emeritus hoogleraren in de grote overdrachtsruimte gaan vervangen door kunst van patiënten. De reden was niet geheel duidelijk, maar het lijkt erop dat ze de patiënt dichter bij de dokter willen plaatsen.

Het doet me denken aan mijn tijd als coassistent op die afdeling. Iedere ochtend om 8.30 uur zat er een gespannen aios klaar voor de overdracht. Dit was het meest stressvolle moment voor arts-assistenten. Hier kreeg je moeilijke vragen van de ‘bazen’ over je medische beslissingen. Ik voelde de spanning in de lucht hangen en was blij dat ik als coassistent mezelf ergens achteraan mocht verschansen, die had immers de plek van de laagste in rang.

‘Het verwijderen van de portretten staat symbool voor iets groters’

De portretten van de hoogleraren hielpen in ieder geval niet om het een en ander wat te ontzenuwen. Op een gekke manier had het ook wel iets: de spanning, de ambitie van het goed willen doen en de strenge blikken van de hooggeleerde medemensen aan de muur. Het daagde me uit. En mij niet alleen. Stafleden sloegen elkaar met de laatste wetenschappelijke inzichten om de oren. Als staflid kon je uitblinken door een paar recente papers aan te halen tijdens de overdracht.

Nu zijn die strenge blikken verdwenen. Het voelt een beetje als cancelen. Natuurlijk, er komen mooie schilderijen van patiënten voor in de plaats, maar daar gaat het niet om. Het verwijderen staat symbool voor iets groters. De portretten roepen emotie op. De hoogleraren ademen ambitie uit. Het laat jonge dokters dromen van een carrière in de psychiatrie. Maar misschien is dat het niet alleen. Staan ze niet symbool voor goede psychiatrie? Voor geleerdheid? Voor honger naar kennis? Voor het nemen van de juiste klinische beslissingen voor onze zieke patiënten tijdens de overdracht? Juist die strenge blikken zorgden er ook voor dat we wilden groeien, beter wilden worden. Uiteindelijk staan wij als nieuwe generatie onderzoekers en dokters op de schouders van onze leermeesters.

Het stemt me ook een beetje droevig. Ik stel me voor dat die portretten nu ergens lopen te verstoffen in de kelder. Niemand die onze wetenschappelijke voorvaderen nog een blik waardig gunt. Zouden ze ooit nog terugkomen? Misschien komt er nog een beveiliger in de opslagruimte gluren tijdens een controle. Of komt er af en toe een muizenfamilie op bezoek.

Ik hoop dat ze de vaderlijke blik van mijn oude leermeester professor Koerselman of de vrolijk-autoritaire tronie van professor Kahn kunnen waarderen. Dat er een vuurtje gaat branden. De kracht van een goede leermeester zit gelukkig niet in een portret, maar in een herinnering. Die kunnen ze niet cancelen.