Blijvende effecten van chemische stoffen op het zich ontwikkelende zenuwstelsel: functionele teratologie

De vrees dat emoties van de moeder, zoals hevige schrik, of chemische stoffen, zoals alcohol, het kind tijdens de zwangerschap blijvend kunnen beschadigen, is reeds eeuwen oud. Dat chemicaliën inderdaad teratologische afwijkingen kunnen veroorzaken, d.w.z. aangeboren afwijkingen die meteen bij de geboorte zichtbaar zijn, werd de afgelopen decennia duidelijk door het thalidomide (Softenon)-drama, het in 1968 door Lemoine beschreven foetale alcoholsyndroom1 en de kwikvergiftigingen in Japan (‘Minamata disease’) en Irak. Steeds meer chemische stoffen blijken de hersenontwikkeling te kunnen verstoren, zoals ‘hard drugs’, marihuana, nicotine, geneesmiddelen (die door 80 van de zwangere Nederlandse vrouwen gebruikt worden,2 en waarvan de meeste teratogeen kunnen zijn), voedseladditiva en chemicaliën in het milieu, zoals lood.

Bovendien blijkt dat de klassieke macroscopisch waarneembare teratologische afwijkingen slechts relatief zelden voorkomen, en dat er veel vaker sprake is van meer subtiele ontwikkelingsstoornissen, die zich pas veel later kunnen uiten als functionele stoornissen, zoals in gedrag…