Beschikking

In het oude Griekenland geloofde men in de Moiren, drie schikgodinnen die respectievelijk het begin, de voortgang en het einde van het leven bepaalden. Clotho begon de levensdraad te spinnen op het moment van de geboorte. Van de conceptie en prenatale ontwikkeling had men toen nog niet zoveel weet. Nu, vele eeuwen later, ligt dat anders en zijn wij zelfs in staat om nog voor de geboorte allerhande afwijkingen op het spoor te komen, zoals orofaciale schisis (bl. 1124). Als wij nog in de Moiren zouden geloven, zouden wij deze weeffout ongetwijfeld aan Clotho toeschrijven. Volgens de Griekse mythologie was Lachesis verantwoordelijk voor het uitrollen van de levensdraad. Gelukkig voor onze generatie wordt deze draad steeds een beetje langer. Een nadeel daarvan is wel dat wij steeds meer geconfronteerd worden met chronische ziekten, ongemakken en gesubstitueerde morbiditeit. Een voorbeeld van het laatste is te vinden in dit nummer van het Tijdschrift (bl. 1118): terwijl patiënten met een dwarslaesie vroeger veelal snel overleden, is door verbetering van de zorg de overleving van deze groep toegenomen. Dit geeft echter wel weer andere problemen, zoals decubitus, waar we volgens de aanbevelingen van Huijssen-Huisman en collega’s actiever op zouden moeten letten. Het levenseinde werd in de Griekse oudheid bepaald door de schikgodin Atropos, die met het doorsnijden van de draad verder leven onmogelijk maakte. Of het einde nu tot stand kwam door een natuurlijke oorzaak, op het slagveld of door eigen toedoen, was niet van belang. Centraal in het geloof stond de gedachte dat een externe instantie het tijdstip van overlijden bepaalde. Met de overgang van het polytheïstische naar het monotheïstische geloofsmodel is deze gedachte van externe beschikking, althans in onze westerse wereld, blijven bestaan. Zelfdoding wordt in het algemeen echter niet gezien als een uitvloeisel van externe beschikking, maar als een menselijke daad die in principe afwendbaar is. De zorg over een excessieve stijging van het aantal gevallen van zelfdoding wordt door Van Hemert en medewerkers enigszins gemitigeerd (bl. 1102). Toch blijft dit aantal te groot en zullen wij moeten nagaan wat de determinanten zijn van de door de onderzoekers gesignaleerde trends. Dat zal ons hopelijk een instrument opleveren waarmee wij de eigen beschikking over het levenseinde enigszins kunnen beïnvloeden.