Asociale zorg?

We komen dicht bij het kantelpunt in de zorg waarna we vanwege een tekort aan mensen of middelen ‘nee’ moeten gaan verkopen. Op sommige punten gaan we er nu al regelmatig over. Bijvoorbeeld doordat bepaalde geneesmiddelen niet voorradig zijn, of doordat er een tekort is aan dokters of verpleegkundigen. Het is daarom goed dat ethicus Charlotte Bomhof ons duidelijk maakt wat het verschil is tussen prioriteren van passende zorg en rantsoeneren bij krapte (D7679).

Ze geeft duidelijk aan op welke gronden we kunnen rantsoeneren. Gevoelige materie. Bindt Bomhof daarin de strijd aan met de grondwet? Die geeft immers iedereen recht op medische verzorging onder de door de nationale wetgevingen en praktijk gestelde voorwaarden. Het ligt genuanceerder, want Bomhof spreekt bij rantsoeneren over situaties waarin de gezondheidszorg minder maakbaar blijkt dan verwacht. Dat kennen we natuurlijk nog van het begin van de covid-19-pandemie. We moeten dan als een haas eerst onze maakbaarheidsverwachting bijstellen.

‘Doen we de geest van de grondwet nog recht bij kwetsbare ouderen?’

Prioriteren is andere koek en baseert zich op bewijs wat betreft effectiviteit en doelmatigheid, zonder schaarste als dwangmiddel. Zo krijgt de implantatie van zeer geavanceerde multifocale lenzen tegen ouderdomsverziendheid een lagere prioriteit op basis van kosteneffectiviteitsafwegingen (D7539). Als patiënt moet je daarom bijbetalen. Dat klinkt redelijk.

Marije Hamaker geeft weer een ander voorbeeld, waarbij het wel gaat om rantsoenering van schaarste; namelijk die aan ziekenhuisbedden. Het blijkt dat 20% van de gevallen dat een oudere na een val wordt opgenomen, een ‘sociale opname’ wordt genoemd (D7690). Dit omdat er op de SEH geen medische diagnose is gesteld. Toch blijkt er bij 40% van deze vermijdbaar (en soms stilzwijgend ook verwijtbaar) geachte opnames wél sprake van een relevant medisch probleem. Rantsoeneren we dus wel goed als we alle ‘sociale opnames’ willen vermijden? Hoe doen we de geest van de grondwet recht bij deze casuïstiek? Wanneer wordt onze zorg asociaal?

Sociale zorg begint waarschijnlijk met het beter leren kennen van de medische en psychosociale context van deze patiënt en van je naburige zorgverleners in de zorgketen. Dan krijg je geen woordenwisseling over de schutting, gooi je er geen mensen overheen, en voorkom je dat een ‘sociale opname’-label asociale zorg wordt.