Noodzakelijk of een onnodig risico voor de patiënt?

Placeboprocedures in de operatiekamer

3 Chirurgen onder een operatielamp
Andrea W.M. Evers
Johan P.A. van Lennep
Richard P.G. ten Broek
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2024;168:D8021
Abstract

Onderzoeken met sham-operaties kunnen helderheid geven over het nut en de risico’s van chirurgische interventies. Het gebruik ervan in gecontroleerde studies is echter een uitdaging. Wat zijn de randvoorwaarden?

In het geneesmiddelenonderzoek is het gebruik van een placebobehandeling wereldwijd een frequent toegepaste onderzoeksmethode om de invloed van contextuele factoren door placebo-effecten uit te filteren. In een chirurgische setting kan hetzelfde worden onderzocht door een operatieve procedure uit te voeren zonder de daadwerkelijke chirurgische ingreep te verrichten. Met zo’n placebo-operatie, ook wel ‘sham’-operatie genoemd, kan noch de patiënt, noch diegene die de patiënt na de interventie begeleidt, achterhalen of de echte ingreep is uitgevoerd of een nepoperatie. Op deze manier kan zuiverder worden onderzocht wat het geïsoleerde effect van een te onderzoeken chirurgische ingreep is.

Sham-operaties worden binnen het onderzoek naar nieuwe chirurgische of invasieve technieken echter zelden toegepast. De belangrijkste reden hiervoor is het klinisch-ethische uitgangspunt dat in de klinische praktijk geen ‘medisch zinloos’ letsel mag worden toegebracht (het ‘primum-non-nocere’-principe). Het uitvoeren van een sham-procedure, met potentieel letsel maar zonder theoretisch voordelig substraat, wordt al snel gezien als medisch-zinloos…

Auteursinformatie

Universiteit Leiden, afd. Gezondheids-, medische en neuropsychologie, instituut Psychologie, Leiden: prof.dr. A.W.M. Evers, gezondheidspsycholoog en drs. J.P.A. van Lennep, arts-onderzoeker. Radboudumc, afd. Chirurgie, Nijmegen: dr. R.P.G. ten Broek, chirurg.

Contact A.W.M. Evers (a.evers@fsw.leidenuniv.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: er zijn mogelijke belangen gemeld bij dit artikel. ICMJE-formulieren met de belangenverklaring van de auteurs zijn online beschikbaar bij dit artikel.

Auteur Belangenverstrengeling
Andrea W.M. Evers ICMJE-formulier
Johan P.A. van Lennep ICMJE-formulier
Richard P.G. ten Broek ICMJE-formulier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties