Maagzuurremmers: van revolutionair naar verguisd

Enkele weken geleden nam de minister van Volksgezondheid het besluit om maagzuurremmers uit het basispakket van de zorgverzekering te schrappen. Dit markeert het einde van een tijdperk van een geneesmiddelensoort die bij de introductie als revolutionair werd gekenschetst. Immers, door de sterke remming van maagzuur was geen mes meer nodig voor een maagzweer, maar volstond een pil per dag. Ik herinner me nog goed dat ik als kind de indrukwekkende zwarte leren map bewonderde die mijn vader, huisarts, van een nascholing meebracht. Met zwierige gouden letters stond daarop de naam van een maagzuurremmer.

De behandeling van een maagzweer werd van een academische exercitie geleidelijk alledaagse kost. Maagzuurremmers zijn effectief en met het succes nam het aantal gebruikers toe. Het indicatiegebied breidde zich bijna metastatisch uit naar zo’n beetje alle soorten maagklachten. Bijwerkingen leken er hoegenaamd niet te zijn en uiteindelijk werden maagzuurremmers tot de meest voorgeschreven medicijnen.

Dat succes luidde ook de ondergang van maagzuurremmers als receptgeneesmiddel in. Want wat veel wordt voorgeschreven is ook duur. Bovendien kwamen er geleidelijk aan steeds meer berichten over bijwerkingen. En, zoals zo vaak, hoe meer het gebruikt werd, hoe dankbaarder het onderwerp werd voor grootschalig epidemiologisch onderzoek. Niets is leuker dan grote groepen patiënten te onderscheiden naar maagzuurremmergebruik en te zoeken naar de 10 verschillen. Die zijn er dus ook. Zo hebben Nederlandse onderzoekers gevonden dat een longontsteking vaker voorkomt bij gebruikers van maagzuurremmers. Dit had een behoorlijke impact, want de afzet van maagzuurremmers kelderde vlak na de publicatie van deze studie dramatisch. Dat in de kleine lettertjes stond dat de kans weliswaar verhoogd was, maar dat het risico op een longontsteking voor de individuele patiënt erg laag was, ging verloren in het persgeweld.

De geschiedenis herhaalt zich en dit keer lijken de rapen echt gaar. In dit nummer maken we melding van een controverse die al enige tijd woedt over de (vermeende) relatie tussen clopidogrel en maagzuurremmers (A2442, bl. 1261 en A2404, bl. 1240). Clopidogrel is een plaatjesremmer die na een hartinfarct gegeven wordt. Uit een onderzoek bleek dat clopidogrelgebruikers die daarnaast ook maagzuurremmers slikten een hogere kans hadden op een nieuw infarct. De publicaties tuimelden vervolgens over elkaar heen. Het ene onderzoek bevestigde de gegevens wel (A2620, bl. 1274), het andere niet, en weer een ander onderzoek alleen voor 1 soort maagzuurremmers. Wat moet u als lezer met deze geschiedenis? Voor mij is het eenvoudig: epidemiologisch onderzoek wijst de weg, maar slechts goed gerandomiseerd onderzoek bepaalt of je aankomt bij de werkelijkheid.