Hoe laat je iemand gaan?

Mijn tante is zesentachtig en het gaat niet goed met haar. Het is voor het eerst dat er onzekerheid te bespeuren valt in de stem van de immer opgewekte en pragmatische vrouw die plichtsgetrouw onze verjaardagen bezocht en dan een vijfguldenmunt voor de spaarpot doneerde en decennia later haar man op zijn sterfbed verzorgde. ‘Ik weet niet wat ik heb’, zegt ze. ‘De stoelgang doet het niet meer en ik krijg geen hap meer door mijn keel. Maar pijn heb ik niet. De arts dacht dat een operatie kon helpen. Maar dat zie ik niet meer zitten.’

Omdat ze van een ingreep afzag, moest een second opinion worden verkregen. Dat was het protocol. Toch stuurde een vervangend huisarts een ambulance eropaf toen na maandenlang rectaal bloedverlies en toenemende obstipatie de hele buik stil kwam te liggen. Er werd een CT-scan gemaakt en met spoed werd ze alsnog geopereerd. Ze kreeg een stoma met de belofte dat ze dan nog een paar maanden in plaats van een paar dagen heeft. Maar hoe gaan die extra maanden met een gemetastaseerde darmkanker eruitzien? Was een goed gesprek niet beter op zijn plek geweest?

Inzetten op overleving moet geen automatisme zijn

Natuurlijk herken ik het ongemak dat komt met patiënten die afzien van de standaardzorg. Ben ik niet nalatig? Ontzeg ik iemand een potentieel levensreddende behandeling? Het vergt ook lef om zonder zekere diagnose een palliatief beleid af te spreken en te anticiperen op complicaties.

Aanvullend onderzoek wordt steeds minder invasief en de behandelingen kennen minder bijwerkingen. Daardoor wordt het nog lastiger om af te wijken van richtlijnen die gebaseerd zijn op overlevingskansen. Maar die protocollen zijn niet opgesteld voor mensen die een beetje, min of meer, of zelfs heel erg zijn uitgeleefd, terwijl die met de vergrijzing en de toenemende vereenzaming een steeds groter deel van onze patiëntenpopulatie uitmaken.

Waarom vinden we het zo moeilijk onze patiënten te laten gaan? Waarom moeten ouderen verbaal opboksen tegen de zelfverzekerde zorgprofessional? Inzetten op overleving zou bij ouderen geen automatisme moeten zijn. Verdienen we, eenmaal op leeftijd, niet een laagdrempelig instapbeleid bij de dood?