Beter maken en minder voorkomen

Natuurlijk is het beter dat een vervelende gebeurtenis helemaal niet plaatsvindt, maar dat is vrijwel nooit af te dwingen tegen een acceptabele prijs. Accepteren dat dingen nu eenmaal gebeuren is daarom vaak een prima optie. Misschien kunnen we nog iets bereiken met genezen, maar als dat niet kan, is accepteren zelfs gewoon het beste. Het is nu juist de kunst na te denken over wat je wilt voorkomen, wat je wilt genezen en wat je wilt accepteren. En ‘willen’ is dan vaak ook gewoon ‘moeten’.

Het cliché ‘voorkomen is beter dan genezen’ lijkt zo rationeel, maar blijkt vaak een leidraad voor irrationeel beleid. Dit adagium leidt bijvoorbeeld jaarlijks tot een investering van tientallen miljoenen in screening op borstkanker, terwijl die aantoonbaar leidt tot overbehandeling (A9773). Al dat geld, al die overbehandeling en al die angst bij vrouwen leidt volgens een Cochrane-review slechts tot 1 gered leven onder 1000 vrouwen die 10 jaar meedoen aan screening.

Ondertussen vinden wij het acceptabel om in de geestelijke gezondheidszorg grote ingrepen te doen die leiden tot grote problemen bij en door de zwaksten in onze samenleving (D55). Is dit nu echt niet te voorkomen met een paar miljoen extra? En als we dit echt willen voorkomen, willen we dan niet vooral investeren in de geestelijke gezondheid van onze jongeren? Toch wordt daar al jaren flink op gekort.

In dit nummer ook aandacht voor Legionella (A9855 en A9867). Na de uitbraak in Bovenkarspel in 1999 nam de overheid hals over kop ingrijpende maatregelen. Een prachtig vroeg voorbeeld van de risico-regelreflex. Iedereen die een kraantje in zijn bedrijf heeft moet een Legionella-beheersplan hebben en daaromheen is een hele industrie ontstaan. In 2002 berichtte het NTvG over de incidentie en beheersing van legionella in Nederland in de periode 1987-2000 (Ned Tijdschr Geneeskd. 2002;146:315-20). Die incidentie van 9,1/1.000.000 is nu verdubbeld tot 18,2/1.000.000 (RIVM). Een goed argument voor nog meer preventie misschien, maar deze week horen we dat we slechts bij 41 van de 1991 gevallen een bron hebben kunnen opsporen en dus misschien helemaal niet zo goed snappen waar die Legionella überhaupt vandaan komt. Ook in 2002 werd dat al opgemerkt en was duidelijk dat het merendeel van de besmettingen werd opgelopen in het buitenland. Sindsdien is het percentage patiënten dat overlijdt aan hun Legionella-infectie gedaald van 12,5 tot onder de 5.

Dit alles werpt de vraag op of de investering die we als maatschappij doen in de huidige preventieprogramma’s verdedigbaar is ten opzichte van andere domeinen van de zorg en de samenleving.