De Nederlandse bevolking vergrijst, de ligduur in ziekenhuizen wordt korter en het totaal aantal ziekenhuisbedden neemt af. Er zullen hierdoor steeds meer oudere patiënten vanuit het ziekenhuis ontslagen worden naar instellingen die revalidatie bieden; er wordt een toename van 5-8% per jaar geraamd.1 Door verbetering van de medisch-technische mogelijkheden in ziekenhuizen betreft het vaak patiënten met complexe zorgvragen. Wij denken dat deze oudere patiënten het beste behandeld kunnen worden in gespecialiseerde centra voor geriatrische revalidatie.
Revalidatie in verpleeghuizen
De revalidatie van ouderen heeft zich sinds eind jaren 80 van de vorige eeuw in de verpleeghuizen ontwikkeld. Tegenwoordig revalideren jaarlijks 27.500 oudere patiënten na een ziekenhuisopname in ruim 320 verpleeghuizen.2 De gemiddelde leeftijd van de mannen is 77 jaar en van de vrouwen 81 jaar.
In 1984 verscheen een artikel waarin werd aangegeven dat geriatrische revalidatie-afdelingen goede resultaten opleveren.3 Een brede geriatrische aanpak op basis van een uitgebreid…
Artikelinformatie
Geriatrische revalidatie
Collega’s Jansen van Mantegem en Spek geven in hun artikel van 6 juli een mooi overzicht van de huidige stand van zaken van geriatrische revalidatie in Nederland. Wij onderschrijven de noodzaak, dat meer aandacht besteedt moet worden aan revalidatie na ziekenhuisopname, zeker ook bij ouderen.
In het artikel, maar ook in de ontwikkeling van de geriatrische revalidatie missen wij echter tot op heden een belangrijke groep: namelijk de groep patiënten die na een acute medische opname in het ziekenhuis achteruit gegaan is in het functioneren. Deze groep, die ongeveer 40% van de uitstroom uit ziekenhuizen vormt, kenmerkt zich door multimorbiditeit, geriatrische problematiek en fysieke beperkingen. Ruim 30% heeft drie maanden na de acute ziekenhuisopname te maken met nieuwe beperkingen en nog eens 30 % overlijdt in die periode. Beide groepen doen in die periode een groot beroep op zowel mantelzorg als professionele zorg maar krijgen helaas geen systematisch nazorgtraject aangeboden.
Is deze groep dan niet gebaat bij systematische geriatrische revalidatie? De eerlijkheid gebied te zeggen dat er in deze populatie tot op heden maar heel weinig onderzoek is verricht naar efficiënte en doeltreffende nazorg gericht op revalidatie en functieherstel. Er is een groep ouderen die met een kortdurend intensief traject met grote zekerheid zal herstellen. Een deel van de ouderen zal echter blijvend te maken hebben met (progressie van) fysieke beperkingen en permanent aangewezen zijn op professionele zorg.
Een aantal randvoorwaarden zijn nodig om de herstelzorg voor deze groep ouderen verder in te richten:
Binnen de Kring Ouderenzorg AMC en partners zijn, als onderdeel van het Nationaal Programma Ouderenzorg, een aantal innovatieve zorgprojecten gaande gericht op systematische opsporing, geriatrisch assessment en herstelgerichte zorg. Zorgorganisaties, artsen, verpleegkundigen, ouderen zelf en de ziekenhuizen zitten aan tafel om de zorg te kantelen, we wachten op (nog meer) zorgverzekeraars en beleidsmakers om dit samen met ons te doen.
Bianca Buurman, verpleegkundig onderzoeker AMC
Sophia de Rooij, internist-ouderengeneeskunde & klinisch geriater AMC
Geriatrische revalidatie : concenteren van expertise
De reaktie van collega's de Rooij en Buurman laat zien hoe nuttig het is de koppen bij elkaar te steken als het gaat om initiatieven om de ouderenzorg in de postacute fase te verbeteren.
In het Nationaal Programma Ouderenzorg nemen zij blijkbaar deel aan innovatieve projecten hetstelgerichte zorg.
Als specialist ouderengeneeskunde (met kaderopleiding geriatrische revalidatie) houd ik mij bezig met het revalideren van ouderen .
Geriatrische revalidatie bestaat uit geintegreerde multidisciplinaire zorg, die gericht is op herstel van functioneren en participatie bij laag belastbare ouderen na een acute aandoening of functionele achteruitgang . Gestreefd wordt naar een zodanig herstel van functioneren dat terugkeer naar de oude woonsituatie mogelijk is .Dus juist de doelgroep waar u aan refereert komt in aanmerking voor geriatrische revalidatie.
Na de overheveling van de geriatrische revalidatiezorg van AWBZ naar Zvw zal de zorg via DBC's gefinancierd worden en derhalve eisen gesteld worden aan de kwaliteit van de revalidatiezorg (Wet toelating zorginstellingen) Het begrip herstelgerichte zorg wordt momenteel breed gebruikt ook door verzorgingshuizen waar geen sprake is van multidisciplinaire zorg .
Ik ben het helemaal eens met uw stelling dat er in het ziekenhuis een goede opsporing
van kwetsbare ouderen moet plaatsvinden. De klinisch geriater als ziekenhuisspecialist
heeft hierin een belangrijke rol.
Geriatrische revalidatie begint met een geriatric assessment gevolgd door een geintegreerde multidisciplinaire behandeling.
Het initieren van ketenzorg met specifieke behandelarrangementen voor specifieke doelgroepen is 1 van de belangrijkste kernkwalificaties van een geriatrisch revalidatiecentrum.Ook dagbehandeling vindt hierbij zijn plaats gericht op verbeteren van functioneren.Wat betreft de sociale opvang en bestrijden van eenzaamheid zullen de zorgorganisaties hun aandeel behouden in de begeleiding van ouderen in de thuissituatie.
Als laatste merk ik op dat verzorgenden en verpleegkundigen een centrale rol spelen in het revalidatieproces.
Dineke Janse van Mantgem, specialist ouderengeneeskunde VUMC
Geriatrische revalidatie: concentreren van expertise
Hoewel niet als zodanig benoemd is het artikel een weergave van de ‘Proeftuinen geriatrische revalidatie’. Achtergrond: kortdurende geriatrische revalidatiezorg wordt in 2013 overgeheveld van AWBZ naar DBC-financiering. Buurman benadrukt noodzaak van systematisch nazorgtraject voor in het ziekenhuis functioneel verslechterde ouderen. Men lijkt vooral te kijken naar (belangen van?) eigen organisatie/vakgebied. De eerste auteurs zien vooral het verpleeghuis, in de reactie staat het ziekenhuis centraal. Hiermee is de cirkel echter niet rond. De doelgroep van Proeftuinprogramma bestaat uit ouderen met uitzicht op terugkeer naar oorspronkelijke woonsituatie, in casu eerste lijn. Geriatrische revalidatie moet ontwikkeld worden langs de drie assen: cure, care en welzijn. Hierbij staat de patiënt centraal en niet de ziekte of zorgorganisatie/-aanbieder.
Om dit te realiseren is goede netwerkzorg vereist. In de West Achterhoek streven we daarnaar door steeds betere samenwerking tussen eerste lijn, ziekenhuis, verpleeghuis en revalidatiecentrum. Het Zorg en Welzijn Netwerk ouderen West Achterhoek (Zowel NWA; www.zowelnwa.nl) is een vorm van samenwerking die alle regionale aanbieders van zorg en welzijn in het netwerk probeert te verbinden. Onze regio is ook aangewezen als een van de landelijke Proeftuinen geriatrische revalidatie (Terborg). Optimale zorg kan alleen worden geboden vanuit een gesloten cirkel tussen eerste lijn-ziekenhuis-verpleeghuis (in uitzondering revalidatiecentrum)-eerste lijn. Daarmee worden de aanbieders in de keten verbonden.
Het juiste scenario is: 1) preventieve screening op kwetsbaarheid van alle ouderen in de huisartenpraktijk; 2) screening op kwetsbaarheid van alle ouderen op SEH/acute opname afdeling of direct na opname, in het kader van het landelijke VMS kwetsbare ouderen; 3) snelle actieve preventie van functionele achteruitgang tijdens de zo kort mogelijke ziekenhuisopname onder supervisie van het multidisciplinaire consultteam geriatrie; 4) zodra dit medisch mogelijk is direct gestarte actieve revalidatie in het verpleeghuis onder supervisie van specialist ouderengeneeskunde en dan 5) snelle terugkeer naar eerste lijn met voortzetting van de geriatrische revalidatie thuis onder supervisie van huisarts. Dit vereist multidisciplinair samenwerken, over eigen muren heenkijken, proactieve attitude en adequate transitie met snelle en complete informatieoverdracht, bij voorkeur electronisch, in nabijheid van partner/familie. Zorg en aandacht ‘op afstand’ met domotica kan daarbij een belangrijk hulpmiddel zijn. Elke dag in bed (onafhankelijk van waar dat staat) of vertraging van revalidatie van een kwetsbare oudere betekent een snel verlies van spiermassa/-kracht en functionele achteruitgang. Dit kan alleen worden voorkomen door de kwetsbare oudere en niet de instelling centraal te stellen.
Dr. C.J.M. Schölzel-Dorenbos, klinisch geriater.
Drs. E.L. Bomers, directeur Patiëntenzorg beschouwend.
Slingeland Ziekenhuis Doetinchem