Ik zag hem voor het eerst tijdens de ochtendvisite: een oudere man met een sepsis. Hij kijkt niet op of om en is niet in staat om te reageren. Bij zulke kritisch zieke en oude patiënten ontstaat al snel een discussie: halen we nog alles uit de kast of is verder behandelen medisch zinloos? De familie en de patiënt zelf worden ook altijd bij deze gesprekken betrokken. Want wil de patiënt zelf nog wel de medische molen ingaan? Het zijn gevoelige en lastige gesprekken die af en toe tot meningsverschillen leiden tussen arts, patiënt en familie.
In het geval van deze patiënt kon het beleidsgesprek niet gevoerd worden: de patiënt kon het gesprek zelf niet aangaan. Familie of vrienden leken er niet te zijn. Hij had als een kluizenaar geleefd. Gedurende de opname was er – ondanks zijn kritieke toestand – nog niemand bij hem op visite gekomen. In zo’n geval is het aan de arts om een beslissing te maken.
Dit zijn complexe ethische dilemma’s. Het kan niet ontkend worden dat het welbekende dreigende zorginfarct een steeds belangrijkere rol in deze dilemma’s zal spelen. De zorg is te duur, er zijn te weinig zorgmedewerkers en te veel zieken. Volgens ziektekostenverzekeraars is 1 quality adjusted life year op dit moment maximaal 80.000 euro waard. Een quality adjusted life year representeert 1 levensjaar geleefd in perfecte gezondheid. Als iemand nog maar 50 procent van de kwaliteit van leven heeft, maar nog 2 jaar leeft staat dat gelijk aan 1 QALY. Maar hoe zat dat met deze patiënt? Er is een grote mate van onzekerheid in de uitkomst van de behandeling en zijn preëxistente comorbiditeiten zijn niet bekend. Het maken van een objectieve afweging op basis van kosten en QALY’s is absoluut onmogelijk.
‘Alsof hij uit de dood was opgestaan’
Twee dagen later zag ik de patiënt opnieuw. Tot ieders verbazing zat hij rechtop in de stoel met een scheerapparaat in zijn hand, alsof hij uit de dood was opgestaan. Hij was zich niet bewust van zijn kritische toestand en van de ethische dilemma’s waar de artsen mee geworsteld hadden. Met het beetje energie dat hij had greep hij zich vast aan het leven: stoppen met behandelen, stoppen met leven, dat was toch zeker geen optie!
Zoals het leven van de coassistent kenmerkt kon ik deze patiënt niet vervolgen en weet ik niet hoe dit is afgelopen. De ervaring heeft een diepe indruk gemaakt. Zorg is mensenwerk, geen kosten-batenanalyse opgelegd door de zorgverzekeraar!
Hinke Schokker is tweedejaars co-assistent in het MCL