Dames en Heren,
Lithium is het middel van eerste keus voor de onderhoudsbehandeling van een bipolaire stoornis. In 2012 gebruikten in Nederland 30.949 mensen lithiumzouten (bron: GIPdatabank van College voor Zorgverzekeringen, november 2013). De meeste artsen die het middel voorschrijven weten dat bij lithiumgebruik controle moet plaatsvinden. Minder bekend is op welke wijze en hoe uitgebreid zij patiënten moeten controleren of waar zij daar informatie over kunnen vinden. Hierdoor worden intoxicaties soms niet of laat opgemerkt en worden schadelijke neveneffecten niet onderkend. Wij illustreren dit aan de hand van 3 ziektegeschiedenissen.
Patiënt A, een 47-jarige vrouw, meldt zich op onze polikliniek Psychiatrie met sinds 8 maanden bestaande constante vermoeidheid, spierschokken en een gevoel van elektrische stroompjes door haar armen en benen. Ook heeft zij moeite duidelijk te spreken. De fijne motoriek is verminderd, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in haar handschrift, dat klein en onduidelijk is. Zij vertelt dat…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Lithium, goed controleren en let op richtlijnen!
Hoewel de auteurs in deze klinische les belangrijke leerpunten consolideren uit het uitgebreide scala aan bijwerkingen inherent aan lithium gebruik/intoxicatie , dekt de titel onvolledig de lading. De meeste psychiaters zijn weliswaar au fait met de ongewenste manifestaties van dit alkali metaal, doch in de toekomst kan men verwachten dat – gezien de verschuivingen binnen de organisatie van het GGZ landschap, m.n. een grotere inbreng van de eerste lijnszorg- meer niet-psychiatrische behandelaars de zorg zullen borgen voor patiënten waarbij lithium geïndiceerd is. Niet-psychiaters zijn echter vaak onvoldoende bekend met de risico’s van lithiumgebruik.1De zorgvuldige controle ,zoals gestipuleerd door de auteurs, beperkt zich in hun betoog tot het bepalen van lithium-spiegels, en de nefrogene manifestaties van chronisch lithium gebruik(nierfunctie stoornissen). Volledigheidshalve , en ter bevordering van de kennis betreffende deze complexe stemming stabilisator, wil ik als leerpunt voor niet-psychiaters benadrukken dat naast de nefrotoxiciteit, het optreden van andere complicaties , van meet af aan bewaakt dient te worden. Naast de verminderde nierfunctie , bevestigt een recente meta-analyse 2 de hoge prevalentie van endocrinopathieën , zoals (sub)klinische hypothyroïdie en hyperparathyroïdie , met als aanbeveling dat voor en tijdens lithiumbehandeling de nierfunctie, schildklierfunctie , en bijschildklierfunctie gecontroleerd moet worden. Vooral de klinische hyperparathyroïdie , waarvan de voornaamste symptomen kunnen lijken op de onderliggende psychiatrische stoornis, is klinisch lastig te herkennen.3 Hoewel er de afgelopen jaren excellente richtlijnen zijn ontwikkeld( Richtlijn bipolaire stoornissen NVVP, Richtlijn renale bijwerkingen chronisch lithium gebruik NfN), wijkt de klinische praktijk hier vaak vanaf.4 Om de implementatie van de respectievelijke richtlijnen te bevorderen , suggereer ik dat klinische lessen in hun formulering van de leerpunten hier optimaal rekening mee houden.
Wim Verbeeck, psychiater, Vincent van Gogh Instituut Venray
1.Yo M, Rommes J, Spronk P,et al.Lithium, een potentieel gevaarlijk geneesmiddel. Ned Tijdschr Geneeskd 2005;149(6): 273-276
2.McKnight RF, Adida M, Budge K, et al. Lithium toxicity profile: a systematic review and meta-analysis. Lancet 2012;379: 721-8
3.Houweling B, Twigt B, Regeer E et al. Lithium- geïnduceerde hyperparathyroïdie. Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156:A4091
4.Van de Beek L, Ouwens M, De Vries P et al. Controles bij de behandeling met lithium: de richtlijn en de klinische praktijk. Tijdschrift voor psychiatrie 2012(6): 367-373
Lithium controleren (auteurs)
Wij danken collega Verbeeck voor zijn aanvulling op onze klinische les. Om nog eens op de risico's van het gebruik van lithium te wijzen, hebben wij de vorm van een klinische les met een drietal gevalsbeschrijvingen gekozen. De meeste aandacht is zo uitgegaan naar de twee gevaarlijkste neveneffecten: intoxicatie en nefropathie. Terecht wijst collega Verbeeck erop dat dit zeker niet de enige risico’s zijn van het gebruik van lithium. Omdat wij geen ruimte hadden voor een uitgebreide beschrijving van andere bijwerkingen hebben wij volstaan met verwijzing naar enkele referenties en naar de bestaande richtlijnen. Wij zijn blij dat door deze reactie toch nog extra aandacht gegeven wordt aan enkele endocrinopathieën, waarop inderdaad ook gecontroleerd dient te worden.
Ondanks het bestaan van uitstekende richtlijnen, dienen we ons af te vragen of de eerste lijn of de zogenaamde basis-GGZ voldoende is toegerust om gebruik van een dergelijk complex medicijn zorgvuldig te monitoren. Vandaar ons pleidooi voor op zijn minst gemakkelijke toegang tot op dit vlak gespecialiseerde teams.
Rocco Hoekstra, psychiater