Het vrouw(on)vriendelijke vaginaspeculum

Hasselt, februari 1987,

Over de ontsmetting van het vaginaspeculum (1987;155-9), wil ik graag enige opmerkingen maken.

Het Nederlands Huisartsen Instituut heeft in 1974 een handleiding betreffende het steriliseren van instrumenten in de huisartsenpraktijk uitgegeven: brochure 1-2, samengesteld door de werkgroep ‘sterilisatie’. Ontsmetting door middel van onderdompeling gedurende 5 minuten in water van 80°C, al of niet in combinatie met ontsmettingsmiddelen, is onvoldoende. Uitkoken gedurende 15 minuten eveneens. Goede sterilisatie bereikt men pas na verhitten boven 170°C, gedurende een uur. Inclusief de benodigde opwarmtijd van een half uur heeft men dus 1½ uur nodig. In de meeste huisartsenpraktijken wordt gesteriliseerd door middel van hete lucht.

Ondergetekende gebruikt sinds 8 jaren een keuken-hetelucht-circulatie-oven, type Moulinex CT 12, 1500 watt, in plaats van een dure ‘medische’ sterilisator. Het apparaat heeft een tijdklok, in te stellen op maximaal 90 minuten, en verhit tot 280°C; prijs destijds ƒ 750,- in tegenstelling tot ƒ 2.000,- voor een ‘medisch’ apparaat. Lucht verhitten kost veel minder energie dan water verhitten. Uit kostenoverwegingen verdient een hete-lucht-sterilisator verre de voorkeur. Zo men wil, kan men door de tijdklok te gebruiken, 's nachts steriliseren: elektriciteit is dan goedkoper. Of de thans in opmars komende magnetrons goed steriliseren, weet ik niet, maar dit lijkt me vrij gemakkelijk te onderzoeken.

Samenvattend: mens-vriendelijk gebruik van medisch instrumentarium in de (huis)artspraktijk is een ‘must’. Goede sterilisatie van het gereedschap hoort daarbij, en is wellicht de eerste stap naar patiënt-vriendelijk (be)handelen.

Nijmegen, maart 1987,

Collega Bakker doet een praktische suggestie voor economische sterilisatie van onder meer vaginaspecula in de huisartsenpraktijk. Een speciaal daarvoor geconstrueerde magnetronoven zou voor dit doel ook bruikbaar zijn, maar is – voor zover ons bekend – nog niet in de handel. De keukenmagnetronovens zijn voor dit doel niet geschikt en worden er ook door beschadigd.

De kans dat een vaginaspeculum na gebruik met pathogene bacteriënsporen is besmet, is minimaal. Deze kans wordt vrijwel tot nul gereduceerd wanneer het speculum direct na het gebruik met vloeibare zeep huishoudelijk wordt gereinigd. Daarom is koken, mits de specula daarbij gedurende minstens 5 minuten volledig zijn ondergedompeld in water van 100°C, een verantwoord alternatief voor sterilisatie met hete lucht.

Sint-Oedenrode, maart 1987,

Naar aanleiding van het artikel van Kremer en Dony zou ik gaarne vernemen, waarom men ‘terecht’ geen gebruik wil maken van het wegwerp-speculum (1987;155-9). In de praktijk worden de metalen specula na gebruik niet altijd even vriendelijk behandeld (in wasbak gooien e.d.). Beschadigingen komen veelvuldig voor, hetgeen niet altijd direct opgemerkt wordt, met alle gevolgen van dien (voor de nog te onderzoeken vrouwen). Wanneer over kosten gesproken wordt, dan dienen de reële kosten te worden vergeleken en niet alleen de aanschafprijs.

Mijns inziens zijn er zeker nadelen aan het wegwerp-speculum verbonden. Dat neemt echter niet weg, dat er ook voordelen aan het gebruik ervan verbonden zijn. Ik denk hierbij aan het gebruik in de periferie zoals huisartsen, verloskundigen en in gynaecologische praktijken.

Nijmegen, maart 1987,

De reactie van mevrouw Weyer is terecht. Na het verschijnen van ons artikel werden wij in de gelegenheid gesteld om ervaring op te doen met het Prodispec-wegwerp-speculum. Dit speculum toont wat de bladen betreft verwantschap met het Cusco-speculum en wat het spreidmechanisme betreft met het Collin-speculum. Iedere gewenste tussenstand is daardoor mogelijk. Het speculum verdient volgens onze ervaring zeker de kanttekening vrouwvriendelijk. Een bezwaar is dat het aandraaien van de instelschroef enige tijd vergt. Ook is de speculumingang relatief beperkt, waardoor sommige verrichtingen niet of moeilijk uit te voeren zijn.

De prijs van een steriel exemplaar is ƒ 3,50 en van een niet-steriel exemplaar ƒ 3,-. De gebruik(st)er zal voor zichzelf dienen uit te maken hoeveel het vrouwvriendelijk zijn van deze eenmalig te gebruiken specula haar/hem waard is.

Rotterdam, april 1987,

In het artikel van Kremer en Dony over het speculumonderzoek werd een lans gebroken voor het Cusco-speculum (1987;155-9). In dit verband vragen wij de aandacht voor een door ons aangebrachte modificatie op dit speculum. Het voor- en achterblad van dit vrouwvriendelijker speculum zijn voorzien van 3 vensters (figuur). Door het speculum enkele graden naar links of rechts te draaien kan de vaginawand geheel worden beoordeeld. Op deze wijze kan worden voorkomen dat het speculum een kwartslag moet worden gedraaid, een handeling die vaak als pijnlijk wordt ervaren.1 De fornices anterior en posterior kunnen worden geïnspecteerd nadat het speculum enkele centimeters is teruggetrokken. Temperatuurverschillen tussen speculumbladen en vaginawand zijn minder hinderlijk bij dit speculum met gevensterde bladen. Het is (nog) niet in de handel verkrijgbaar en vooralsnog slechts in één maat vervaardigd, met een doorkijkopening (kleinste dwarse doorsnede) van 4 bij 3 cm, een bladlengte van 9,8 cm en een bladbreedte van 3,4 cm.