Zijn we werkelijk zo knap?

Zelfs als geneesmiddelen alweer uit patent zijn, weten we soms nog niet eens of ze werken en bij wie. Dat is een beetje mijn ontnuchterende conclusie na het lezen van het onderzoeksartikel over geneesmiddelen bij misselijkheid en braken (A9887). De onderzoekers bestudeerden 56 artikelen over dit onderwerp. Deze waren afkomstig uit een verzameling van maar liefst 6187 artikelen die sedert 1995 over dit onderwerp zijn geschreven en die voldeden aan de criteria van de onderzoekers. Maar ook dit overzicht van het neusje van de zalm stemt niet vrolijk. De heterogeniteit tussen de onderzoeken is zo groot dat een echte meta-analyse niet verantwoord is. Dat betekent dat de resultaten niet te bundelen zijn, omdat de patiënten bij wie het onderzoek werd uitgevoerd, de meetmethodes en de uitkomsten te verschillend waren.

Dat is wel zonde, want wat moeten we eigenlijk met gerandomiseerde, relatief oude onderzoekjes waarin minder dan 50 mensen werden ingesloten die over 2 groepen verdeeld moesten worden? We hebben het echt niet over zeldzame patiënten, want de doelgroep bestond uit mensen die geopereerd werden en patiënten met kanker die chemo kregen, een tamelijk grote groep dus. Om vast te stellen of de misselijkheid verdwijnt hebben we ook geen lange follow-upduur nodig. Kennelijk zijn de klachten niet ‘sexy’ genoeg voor serieus onderzoek, valt er niet genoeg aan te verdienen of beide. Maar dankzij deze review weet u nu wel bij wie u metoclopramide kunt vervangen door 5-HT₃-receptorantagonisten en ook wat we allemaal nog niet weten over de medicamenteuze behandeling van misselijkheid en braken.

Maar ook pijnstilling bij patiënten met artrose blijkt vaak moeizaam. In een ‘In het kort’ bespreken Verhagen en Bierma-Zeinstra een netwerkmeta-analyse die was gebaseerd op 58.556 patiënten met heup- of knieartrose (D486). Daar moeten toch stevige conclusies uitrollen, zou je denken. Paracetamol, de favoriet van menig dokter bij pijn, is bij dit soort patiënten niet beter dan placebo. Maar ook daar kun je wel weer het een en ander op afdingen als je de geïncludeerde studies onder het vergrootglas legt (D580). Belangrijk is ook dat 92% van de studies werd gesponsord door de industrie en dan mag het ons niet meer verbazen dat een dure spécialité het wat beter doet dan placebo.

Maar het kan allemaal nog veel erger, schrijft Cobbaert over de niet-ingeloste belofte van nieuwe biomarkers (D767). Op dat terrein geven we honderden miljoenen euro’s uit aan baanbrekende genomics, metabolomics en ga zo maar door, maar verder dan het lab komen we bijna niet; minder dan 1% van de biomarkers blijkt zijn weg naar klinische toepassing te vinden.

Nee, we zijn helemaal niet zo knap, blijkt uit bovenstaande voorbeelden. De ingrediënten zijn er volop, maar het lukt maar niet om ze in fatsoenlijk klinisch wetenschappelijk onderzoek uit te testen.