#Ziekmakendsysteem

Ik zit tegenover de veldcoördinator van Artsen zonder Grenzen wanneer ze het telefoontje ontvangt. Ze kijkt me verontschuldigend aan – gister heeft ze onze afspraak namelijk al moeten afzeggen in verband met een pushback. ‘Sorry Jamilah, er is een schipbreuk voor de kust van Kalamata.’ We haasten ons richting de uitgang, waar een busje op haar wacht. Ik stap mijn auto in en rijd terug naar het vluchtelingenkamp. De zee glinstert verraderlijk vriendelijk in de middagzon.

Het is bijna onvoorstelbaar dat deze betoverende kustlijn, met haar glooiende wegen versierd met olijfbomen en jasmijnstruiken, vandaag de dag een van de dodelijkste grenzen ter wereld is. Sinds 2011 wordt de komst van vluchtelingen naar Europa aangeduid als een crisis. Dat komt zowel door de omvang als door de opvatting dat deze aantallen de reeds beperkte middelen van gastlanden onder druk zouden zetten. Maar de retoriek en de beelden zijn misleidend. Politiek geograaf Henk van Houtum verwoordt het treffend: ‘Op migratiekaarten worden vluchtelingen die naar de EU trekken vaak weergegeven als dikke rode pijlen die een babyblauw Europa bedreigen.’ Met dit soort visuele taal worden de ‘vluchtelingenstromen’ (sinds wanneer ‘stromen’ mensen?) als een vijandige militaire invasie afgebeeld, terwijl het juist de mensen zijn die uit oorlogsgebieden vluchten…

‘We verkeren allang niet meer in een noodtoestand’

Ik ben inmiddels aangekomen in het kamp. De zorg die geleverd wordt is bijna onveranderd ten opzichte van 2016, toen ik hier voor het eerst werkte: reactief, gefragmenteerd en met overbelast personeel. Het vertoont pijnlijke gelijkenissen met de crisisnoodopvang van asielzoekers in Nederland. Ook daar schiet de toegang, kwaliteit en continuïteit van zorg volgens het recent uitgekomen rapport van Pharos, het Nederlandse Rode Kruis en Dokters van de Wereld beschamend tekort. Randvoorwaarden voor gezondheid, zoals goede huisvesting en hygiëne, zijn evenmin op orde. Ergens ook niet gek, want wat verwacht je als we de beladen termen ‘crisis’ en ‘noodopvang’ samenvoegen tot één woord? Het creëert een cultuur waarin uitzonderlijke maatregelen – die vaak suboptimaal zijn – genormaliseerd en aanvaard worden, wat structurele verbeteringen verhindert.

Het crisisnarratief is niet onschuldig. Het falende migratiebeleid en de xenofobe retoriek die momenteel de Europese politiek domineren, hebben gevolgen. De rechten van mensen – op een veilige overtocht, waardige ontvangst en toegang tot gedegen gezondheidszorg – komen erdoor in het gedrang. We verkeren allang niet meer in een noodtoestand. Vluchtelingen blijven ruim tien jaar nadat Alan Kurdi dood aanspoelde nog steeds naar Lesbos komen. En de asielzoekers in Nederland verblijven, ook na de dood van de baby in Ter Apel, niet weken maar maanden in suboptimale omstandigheden in de crisisnoodopvang. Daarom pleit ik voor de erkenning van het niet-tijdelijke en niet-uitzonderlijke karakter van vluchtelingen in Europa, en de daaropvolgende toewijzing van middelen voor een waardige opvang.