Zelfreflectie

Regelmatig geef ik trainingen en workshops over inclusie en grensoverschrijdend gedrag. De afgelopen jaren heb ik veel kennis vergaard over deze thema’s en kan ik in een mum van tijd diverse theorieën en kaders benoemen, zoals intersectionaliteit. In Nederland is dit in de meeste kringen bekend door het boek De 7 vinkjes van Joris Luyendijk. Ook ben ik zelf vaak genoeg getuige geweest van een verkeerde opmerking of heb ik collega’s hier eerder op aangesproken. Toch werd ik recent geconfronteerd met mijn eigen blinde vlek.

Tijdens de voorbereiding van een workshop gebruikte ik meermaals het woord ‘hoofddoekje’. Pas toen mijn collega mij hierop wees, besefte ik dat ik onbewust een verkleinwoord gebruikte. Ik sprak over ‘mensen met een hoofddoekje’, terwijl ik voor anderen geen verkleinwoorden gebruikte. Hoewel de woordkeuze onbewust was, kan deze een ander nog steeds raken.

Inclusie begint bij de bereidheid om jezelf onder de loep te nemen

Vaak denken wij in twee groepen: daders en slachtoffers, mensen die discrimineren of mensen die discriminatie ervaren. Vanuit mijn rol als trainer beschouwde ik mezelf als buitenstaander, als iemand die observeert en kennis overdraagt. Maar ik vergat dat ook ik, ondanks mijn expertise, onbewuste vooroordelen – impliciete bias – kan hebben.

Soms is discriminatie of grensoverschrijdend gedrag glashelder, zowel voor de dader als voor het slachtoffer. Maar wat ik in mijn trainingen steeds vaker zie, is dat velen ongemakkelijke of kwetsende situaties hebben meegemaakt of gezien, terwijl maar weinigen zich bewust zijn van de impact van hun woorden.

Juist in die subtiliteiten schuilt een belangrijke uitdaging. Niet alle grensoverschrijdende opmerkingen worden met opzet gemaakt en niet elke dader is zich bewust van de schade die hij of zij veroorzaakt.

Dat betekent niet dat we het gedrag moeten goedpraten, maar het biedt wel de kans om in een open cultuur met elkaar in gesprek te gaan. Niet om te veroordelen, maar om te benoemen, te begrijpen, te leren en te groeien.

Inclusie begint niet bij het aanwijzen van daders en slachtoffers, maar bij de bereidheid om jezelf kritisch onder de loep te nemen. En dat geldt voor iedereen, ook voor de trainer.