Zeg eens nee

‘Dokter, als u nu toch bloed laat prikken, neemt u dan de PSA even mee?’ Of deze: ‘Mijn buurvrouw is onlangs overleden aan een hersentumor, terwijl ze nooit klachten had. Ik wil graag dat u een scan van mijn hoofd maakt, want je kunt er maar beter vroeg bij zijn als je iets hebt.’ Of wat dacht u hiervan: ‘Mijn huisarts laat elk jaar bij mijn vrouw en mijn dochter een ecg maken, waarom doet u dat niet bij mij?’ Zomaar 3 vragen van evenzoveel patiënten en ze zijn niet eens verzonnen. Al deze vragen heb ik daadwerkelijk gehad op mijn spreekuur. Het antwoord op al die vragen moet natuurlijk zijn: Nee, dat doe ik niet. En ik heb het ook niet gedaan. Maar ik ken tal van collegae die het wel doen. Waarom? Misschien omdat nee zeggen veel moeilijker is dan ja zeggen. Door mee te gaan met de patiënt voorkom je een hoop problemen en de patiënt is je dankbaar. Botweg nee zeggen is echter ook geen optie. De patiënt zal zich niet begrepen voelen en wellicht bij een ander zijn vermeende gelijk halen. Zeker in de grensstreek is dat een probleem, want er zijn nogal wat Belgische en Duitse collegae die zonder al te veel scrupules wel wat extra streepjes willen zetten op het aanvraagformulier. En de Nederlandse verzekeraar betaalt toch alles. Nee zeggen betekent investeren in de relatie met de patiënt; omstandig uitleggen waarom een bepaald onderzoek geen zin heeft of zelfs schadelijk kan zijn. Dat kost wel tijd maar het levert dan ook veel op, in immateriële zin maar in groter verband ook in materiële zin.

In dit nummer van het NTvG bespreekt de huisarts Jochen Cals het rapport van de Gezondheidsraad over factoren die bijdragen aan allerlei vormen van onnodige zorg en over de kunst van het nee zeggen (A8781). Terecht stelt Cals de vraag of de spreekkamer wel de juiste plek is om op de rem te trappen. Het probleem van de onnodige zorg is namelijk niet een exclusief probleem van de behandelaar. Het is symptomatisch voor een overgeorganiseerde maatschappij waarin geen ruimte meer is voor leed en lijden, en waarin elk risico zo veel mogelijk moet worden geëlimineerd. Als artsen zullen wij dan ook breder moeten leren denken en op veel meer terreinen ons ‘nee’ moeten laten horen, of het nu megalomane fusies betreft, onzinnige protocollaire geneeskunde of allerlei zogenaamde innovaties met onbewezen nut.