Wie is nou ‘de wappie’?

Er woedt rond covid, vaccinatie en allerlei andere onderwerpen een debat over de rol van experts. ‘De redelijke mensen’ roepen: ‘listen to the experts’. Daartegenover staat een eclectisch gezelschap dat soms wordt weggezet als ‘de wappies’. Laat ik uitleggen waarom gezonde scepsis over het oordeel van experts toch belangrijk is. Ik doe dat aan de hand van twee artikelen uit dit nummer.

Thomas van Gulik beschrijft hoe de hygiënecultuur op de OK ontstaan is (D5799). Toen werd aangetoond dat handen wassen leidde tot minder postoperatieve infecties, was de hypothese dat het dragen van handschoenen een verdere reductie kon geven. De chirurgen wilden daar niet aan, omdat de rubberen handschoenen van die tijd het onmogelijk maakten om goed te voelen wat je deed. De handschoenen kwamen er wel en daarna volgden ook de mondkapjes. Het bewijs dat dit tot minder infecties leidde, kwam er echter niet. Toen de mondkapjes begin vorig jaar opraakten, opereerden Borstlap en collega’s toch door, maar zij zagen geen toename van de postoperatieve infecties (D5612). Ondanks het ontbreken van dit basale bewijs, eisen de hygiëne-experts telkens weer striktere en peperdure maatregelen, zoals luchtbehandelingssystemen waarvan zelfs de WHO vindt dat je ze niet moet kopen.

‘Science is the belief in the ignorance of experts’ 

Deze experts hebben zonder twijfel goede intenties en zij baseren hun oordeel op inhoudelijke argumenten. Mijn vermoeden is echter dat lichte smetvrees meer voorkomt onder ziekenhuishygiënisten dan onder rioolwerkers, en dat degenen die daar iets meer aan lijden zich meer roeren in de beroepsgroep. Dat collectief ontwikkelt vervolgens ook belangen. Dit zien we niet alleen bij ziekenhuishygiënisten, maar ook bij ‘alles-is-covid-19-virologen’, ‘eigen-teststraat-microbiologen’, ‘overvolle-IC-intensivisten’, ‘volgens-de-modellen…-bouwers’. De ‘weten-alles beter-neurochirurgen’ zijn natuurlijk het allerergst.

Niemand doet echt iets fout, maar we doen nu eenmaal het liefst wat onze aandacht trekt, op een manier die past bij onze persoonlijkheid, met gelijkgestemde collega’s en in het belang van onszelf. Ons onderbewuste stuurt de weging van de argumenten dan toevallig lichtjes in die richting bij. De bescherming hiertegen is een systeem waarin je alles en iedereen mag betwijfelen. In de woorden van Nobelprijswinnaar Richard Feynman: ‘Science is the belief in the ignorance of experts’.