Waarom testen op scholen?

De stand van deze week: 24% toename van het aantal besmettingen en maar liefst 35% toename bij kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Dat volgt natuurlijk deels uit de toename van het aantal verrichte testen in deze leeftijdscategorie. De opening van de scholen op 8 februari ging gepaard met een oproep om kinderen laagdrempeliger te testen. Hoewel wetenschappelijke gegevens consistent wijzen op een relatief beperkte rol van kinderen in deze pandemie, vragen sommigen zich toch ook af of het openen van de scholen de epidemie niet juist aanjaagt, en het effectieve reproductiegetal (de Re-waarde) weer boven de 1 brengt.

Omdat een cluster-gerandomiseerd onderzoek met scholen niet tot de mogelijkheden behoorde, bestudeerden we deze vraag met een wiskundig model. Ganna Rozhnova, een van de onderzoekers van het Julius Centrum, gebruikte een transmissiemodel dat is aangepast aan leeftijdsspecifieke Nederlandse gegevens over seroprevalentie, ziekenhuisopnames en contactpatronen om de impact van schoolcontacten op de transmissie van SARS-CoV-2 te schatten.1 Niet onbelangrijk: dit model kon de epidemische curve in ons land vanaf maart tot december 2020 goed reproduceren.

Verspreiding treedt vooral op door contacten tussen personen, en die werden verdeeld tussen contacten die op school en contacten die buiten school optreden. Voor beide soorten contacten kunnen maatregelen ingesteld worden. Zo reduceert de avondklok contacten die buiten school optreden, terwijl halvering van de klasbezetting het aantal contacten op school reduceert. Rozhnova en collega’s onderzochten de effecten van maatregelen die op verschillende tijdstippen tijdens de pandemie zijn genomen, voor contacten die op school en die buiten school optreden.

De geschatte Re-waarde was 2,7 aan het begin van de pandemie, eind februari 2020, nog voordat maatregelen werden ingesteld. De eerste lockdown-maatregelen reduceerden de Re-waarde fors, tot 0,6 in april 2020. Versoepeling van maatregelen leidde in augustus 2020 tot een Re-waarde van 1,3, waarna nieuwe maatregelen werden ingesteld. De basisscholen en middelbare scholen gingen na de zomervakantie echter gewoon open. In november 2020 was de Re-waarde gedaald tot 1,0.

Met een Re-waarde van 1,3 in augustus 2020 zou het aantal contacten buiten de scholen fors gereduceerd moeten worden om de Re-waarde terug te brengen naar 1,0. Als de maatregelen buiten school even effectief waren als tijdens de eerste lockdown, zou de Re-waarde zijn gedaald tot 0,8. Dat was het streven, maar uiteindelijk daalde de Re-waarde tot 1,0 omdat de maatregelen minder effectief bleken te zijn. In deze periode waren er geen extra maatregelen voor de scholen; dergelijke maatregelen zouden in deze fase – volgens het model – weinig toegevoegde waarde hebben gehad. Volledige sluiting van scholen zou de Re-waarde slechts gereduceerd hebben van 1,3 tot ongeveer 1,2.

Vervolgens werden dezelfde analyses verricht voor de situatie in november 2020, toen de Re-waarde – door de in augustus ingestelde maatregelen – inmiddels gedaald was tot 1,0. Een verdere daling met dezelfde maatregelen was op dat moment niet te verwachten. In deze situatie zou het reduceren van contacten op scholen echter wel effect sorteren. Volledige sluiting (100% contactreductie) zou resulteren in een Re-waarde van iets boven de 0,8, maar ook kleinere reducties (bijvoorbeeld 40%) zouden al een behoorlijke afname van de Re-waarde kunnen geven, vooral als dit gerealiseerd zou worden bij de 10- tot 20-jarigen.

Contactreductie op scholen zou kunnen door klassen verschillende schooltijden te geven, minder kinderen in de klas, grotere afstand tussen kinderen en regelmatig testen om besmettelijke kinderen te identificeren om verspreiding te voorkomen.

Het modelonderzoek toont aan dat het effect van maatregelen op scholen afhangt van de mogelijkheden die er nog zijn om het aantal contacten buiten de scholen te reduceren; dat is het laaghangende fruit. Maar als die mogelijkheden uitgeput zijn, kan het verminderen van contacten op scholen wel degelijk een bijdrage leveren. Sluiting van scholen kan altijd nog, maar een reductie van het aantal contacten terwijl de scholen open zijn, kan ook substantieel bijdragen. Al met al een stevige aanbeveling om de mogelijkheden die er zijn te benutten. Massaal testen van scholieren is er daar een van. Wat mij betreft een maatregel waarvan we de mogelijkheden nog lang niet uitgeput hebben.