Waarom ik? Over risico en toeval bij ziekte

In explaining why a patient has been struck with disease, health care professionals may turn to arguments from epidemiology, pointing to risk factors from lifestyle, diet, or genetics. Yet many patients build detailed narratives on why and when disease and illness overcame them. They can point to specific behaviors, of themselves or others, to stress, or fate. Such stories and health beliefs can help patients preserve mental health in the context of life-threatening diagnoses but stories can also be protective of physical health. There seems to be little room for “chance” in these narratives, which illustrates the apparent disparity between probabilistic descriptions and patients’ need for explanations and meaning. Recent pleas for evidentiary pluralism and narrative-based medicine aim at closing this gap.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Samenvatting

Artsen gebruiken vaak argumenten uit de epidemiologie in hun antwoord op de vraag hoe een patiënt door ziekte getroffen kon worden. Ze wijzen dan op risicofactoren, zoals levensstijl, dieet of genetica. Patiënten bouwen echter soms zeer gedetailleerde alternatieve verhalen over de oorzaken van ‘hun’ ziekte. In deze verhalen duikt bijvoorbeeld specifiek gedrag op, stress, het noodlot, of dingen die zij, of anderen, deden of nalieten. Dergelijke verhalen en overtuigingen zijn nuttig; er is aangetoond dat ze kunnen helpen bij het herstel of ervoor kunnen zorgen dat de patiënt niet verder achteruitgaat. In deze patiëntverhalen lijkt er weinig ruimte te zijn voor ‘toeval’. Beschrijvingen in termen van kansen en risico’s sluiten niet altijd goed aan op de behoefte van het individu aan een verklaring voor de ziekte en de betekenis ervan. Recente pleidooien voor een pluralistische benadering van causaliteit en voor een herstel van narratieve geneeskunde proberen deze kloof te dichten.