Vrijheid terug door massaal te testen?

artikel

Deze week worden de eerste XL-teststraten geopend. Vanaf 1 december 2020 kunnen daar ook mensen zonder klachten getest worden. Andere landen pakken het nog rigoureuzer aan. Slowakije en Oostenrijk willen de hele bevolking testen. In Nederland wordt overwogen om regelmatig grote delen van de bevolking te testen, ongeacht de aanwezigheid van symptomen. Is dat een zinvolle strategie?

Het doel van de strategie is om de maatregelen die slecht zijn voor de economie – en ons welbevinden – af te schalen en het reproductiegetal onder de 1 te houden. De effectiviteit van zo’n strategie wordt bepaald door de frequentie van testen, maar ook door minstens 5 andere factoren: (a) de sensitiviteit van de test; (b) hoeveel mensen daadwerkelijk getest worden; (c) hoe effectief de isolatiemaatregelen van de positief-getesten zijn; (d) het risico van verspreiding door mensen die zich onbesmet wanen door een fout-negatieve testuitslag; en (e) mensen die zich net hebben laten testen. Het risico van verspreiding kun je kwantificeren met het effectieve reproductiegetal (R_e); dat getal kan verschillend zijn voor mensen met een negatieve testuitslag en degenen die zich niet hebben laten testen. Wie positief getest is gaat in isolatie, maar de anderen kunnen weer allerlei activiteiten ontplooien.

Met de huidige maatregelen - het is 17 november 2020 – is de R_e 0,9; in augustus van dit jaar was het 1,3 en toen de pandemie begon was het rond de 2,5 (de befaamde R₀).^1,2 Hoe kunnen we vooraf inschatten of het verantwoord is om alle maatregelen op te heffen voor mensen met een negatieve testuitslag? Grootschalig prospectief onderzoek is nu niet te doen. Het beste alternatief is een modelmatige benadering waarin de dynamica van de infectie op populatieniveau beschreven is, en waarin de effecten van maatregelen gekwantificeerd worden.

Martin Bootsma heeft zo’n model ontwikkeld en verschillende scenario’s geanalyseerd.³ Uitgaande van een R₀ van 2,5 moeten we de gehele bevolking elke 3 dagen testen met een test die even gevoelig is als de PCR-test om alle maatregelen op te kunnen heffen, aangenomen dat 80% van de positief getesten direct in isolatie gaat en daar blijft tot na de infectieuze periode. Met de maatregelen van augustus (R_e = 1,3) moet nog altijd 80% van de bevolking elke week getest worden. Met een antigeentest die minder gevoelig is dan de PCR moet nog vaker getest worden. Dat lijken dus onrealistische scenario’s. Teleurstellend, maar verklaarbaar: er is geen groepsimmuniteit, waardoor het virus zonder maatregelen meteen weer een hoge R_e krijgt. Bovendien ontstaat besmettelijkheid gradueel,⁴ waardoor een terecht-negatieve testuitslag besmettelijkheid in de dagen daarna niet 100% uitsluit.

De grote testcapaciteit die nu opgebouwd wordt gaat zeker helpen om de periode tot de uitrol van vaccins te overbruggen, maar het is allerminst zeker dat we in die periode maatregelen drastisch kunnen afbouwen.