Vaccins

December 2019. De redactie van het NTvG bedenkt dat pneumokokkenvaccinatie van ouderen wel een mooi onderwerp is voor een themanummer. Immers, in oktober 2020 wordt een discussie van 50 jaar beëindigd met de introductie hiervan in het Rijks Vaccinatie Programma. Tien maanden later snakt de wereld naar een vaccin, maar wel een ander vaccin…

Infecties zijn van alle tijden. Vaccins niet. Zonder vaccin zijn we als maatschappij aangewezen op verscherpte hygiënemaatregelen en gedragsregels als afstand houden en quarantaine in acht nemen om verspreiding in te dammen. De huidige ‘danse macabre’ van covid-19-infecties en versoepelde en dan weer verscherpte gedragsmaatregelen illustreert dit fenomeen. Alleen een werkzaam vaccin lijkt ons hiervan te kunnen verlossen. Negen maanden na de uitbraak van het virus zijn de fase-2- en fase-3-studies met kandidaat-vaccins al gestart. Een ongekend succes, maar de uitkomst van deze studies is nog ongewis.

Of het gaat lukken om volgend jaar voldoende werkzame vaccins te hebben? Successen uit het verleden geven geen garantie, maar wel hoop. In 1796 wreef Edward Jenner wat vocht uit een koepokblaar van een melkmeid in twee sneetjes in de arm van de achtjarige James Phipps, zonder de ziekteverwekker te kennen. Ruim 200 jaar later worden epitopen van een virus aan een eiwit geplakt, om daarmee een specifieke T-celreactie teweeg te brengen. Het principe is nog steeds hetzelfde, maar er is toch wel wat veranderd (D5349). Laten we ook niet vergeten dat tbc, malaria en hiv dit jaar (en alle voorgaande jaren) meer slachtoffers hebben geëist dan covid-19. En ook voor die infecties gloort er hoop op een vaccin (D4927, D5270, D5167).

Het Rijks Vaccinatie Programma voor kinderen heeft de ziektelast van 12 ziektes aanzienlijk gereduceerd. Maar hoe wordt bepaald welke vaccins wel en niet in het programma terechtkomen? En hoe worden die keuzes in de toekomst genomen, nu ook het Rijks Vaccinatie Programma voor ouderen zich aandient, met pneumokokkenvaccinatie als eerste component? Joost Zaat reconstrueerde de wonderlijke, 50 jaar durende besluitvorming over wel of geen pneumokokkenvaccinatie voor ouderen (C4641). Zo’n traject zal een toekomstig covid-19-vaccin bespaard blijven.