Uit de onzekerheidshoudgreep

Ons digitale tijdperk brengt steeds meer informatie binnen handbereik, en die luxe went snel. Hoe vaak halen we in gesprek de smartphone niet tevoorschijn om iets op te zoeken? Ongezellig, maar het ‘even checken’ blijkt moeilijk te weerstaan.

Deze beloningsreflex sijpelt ook door in de zorg. Door alsmaar groeiende diagnostische mogelijkheden ontstaat het gevoel dat ‘we’ alles kunnen en dus ook moeten weten. Maar dat zet de arts-patiëntrelatie onder druk en maakt ook dat contact onpersoonlijker. Een ‘laten we het nog even aankijken’, waarbij arts en patiënt in overleg enige onzekerheid accepteren, is haast niet meer voor te stellen: op alles is een antwoord nodig en vandaag gevoeld is liefst morgen behandeld. Ook voor ons artsen lijkt nee verkopen steeds moeilijker. Moet het toch, dan zoeken we graag mee naar een collega die de oplossing mogelijk wel heeft.

Het ‘even checken’ blijkt moeilijk te weerstaan

Arts en patiënt nemen elkaar daardoor steeds verder in de houdgreep. En dat is zonde, want juist kunnen omgaan met onzekerheid is van groot belang voor goede geneeskunde. Het geeft de arts de mogelijkheid de balans te zoeken tussen onderzoek doen en waken voor overdiagnostiek, en voorkomt zo onnodige schade. De patiënt leert enige onzekerheid verdragen en het vertrouwen in de arts zal groeien als die eerlijk is over wat onzeker is, waardoor het contact weer groeit.

Door af te zien van onderzoek zullen soms ook diagnoses worden gemist, met de gevolgen van dien. Maar de nadelen van overmatige diagnostiek zijn nog groter. Onze zorg staat al onder druk, en onze groeiende moeite met onzekerheid draagt bij aan verdere overbelasting. ‘Voor de zekerheid nog dit onderzoek’ klinkt als de snelle oplossing, maar zal vaak tot meer zorgconsumptie leiden en contraproductief blijken. Het houdt bovendien de illusie dat we alles kunnen weten in stand.

Als tijd en middelen schaars zijn, welke patiënt krijgt dan verder onderzoek en welke niet? Pas als we eerlijk zijn over onzekerheden en enige mate daarvan omarmen, zal het wederzijdse vertrouwen in zulke beslissingen groeien. Zo leren we weer wat loslaten en kunnen we elkaar veel beter vinden op het moment dat we elkaar echt nodig hebben.