Tussen trial en praktijk

Zoals je eerder hebt kunnen lezen, is het NTvG gestopt met het plaatsen van farma-advertenties. Hier wordt in dit nummer op terug gekomen door John-John Schnog (D6738). Hij beschrijft hoe allerlei vormen van belangenverstrengeling tussen farma en dokters het mogelijk maken dat oncologische middelen die minimale levenswinst opleveren voor maximale prijzen voorgeschreven (kunnen) worden. Dit verhaal heeft met name betrekking op wat zich afspeelt in Amerika, maar in haar commentaar erop stelt Machteld Wymenga van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie dat deze kritiek wordt gestaafd met Nederlands onderzoek (D7105). Wymenga maakt tegelijk duidelijk dat er in Nederland meer dijken worden opgeworpen tegen deze praktijken en ik ben alle mensen die zich daarvoor inzetten dankbaar dat zij zo bijdragen aan een betaalbare gezondheidszorg.

'Belangenverstrengeling tussen farma en dokters blijft een thema'

Zijdelings wordt in deze stukken het belang van ‘real world data’ genoemd. Dit lijkt een no-brainer: laten we vooral kijken hoe een middel daadwerkelijk presteert in de echte wereld. In juli 2020 liet een groot onderzoek op Jama Network Open zien dat als RCT’s werden gereconstrueerd uit patiënten die in het echte leven voor kanker behandeld waren, er in slechts twee derde van de gevallen een zelfde effect gezien werd en in een minderheid een vergelijkbare p-waarde.

Geen goed nieuws voor farma, denk je, maar er is legitieme kritiek te leveren op deze methode. Anders dan in de RCT gaat het namelijk om observationeel onderzoek en daar horen allerlei onvermijdelijke vormen van bias bij. Daarvoor kunnen ook moderne statistische methoden niet corrigeren. De treurige vaststelling dat oncologische middelen in de praktijk een stuk minder werkzaam zijn dan in de trials, kan dus te wijten zijn aan de farma-massage van de RCT-methodologie, maar ook aan de neiging van dokters om deze middelen voor te schrijven aan patiënten die net een beetje ouder of zieker zijn dan de trial-populatie. Daar helpt het stoppen met farma-advertenties niet tegen.