Toekomst voorspellen

De ultieme droom van veel dokters is te voorspellen wie er ziek wordt om dan op tijd het onheil af te kunnen wenden. Voorspellen is lastig en we zouden dat beter moeten kunnen. Een goede individuele voorspelling lost ook maar een klein deel van de problemen in de praktijk op. Bij sommige aandoeningen is het minder erg dat onze voorspelling niet zo nauwkeurig is, omdat een beetje te veel leefstijladviezen geen kwaad kunnen. Bij de voorspelling op kanker ligt dat anders: een borst te veel eraf of prostaat te veel verwijderd is verkeerd medisch handelen.

In dit nummer plaatsen we 4 artikelen over omgaan met kansen: kun je diabetes voorspellen (A6502), wat moet je doen als je drager bent van een mutatie in het BCRA-gen (B982 en A6625) en wanneer moet je prostaatkanker behandelen (A6703)?

In grote groepen is diabetes redelijk te voorspellen. Met nogal voor de hand liggende voorspellers als leeftijd, geslacht, BMI, diabetes in de familie en hypertensie kom je in zo’n groep een heel eind. In bijna alle risicomodellen is het individuele absolute risico niet betrouwbaar vast te stellen. De glazen bol in mijn spreekkamer blijft bij de te dikke 59-jarige mevrouw tegenover me behoorlijk wazig. Niet erg, want het gaat bij haar meer om veranderen dan voorspellen. Ook al krijgt ze geen diabetes, voor haar zere knieën is het ook beter als ze fitter wordt. De behandeling van haar hoge risico is simpel: gewoon bewegen. Mijn zorgvuldig verpakte zaadje over fietsen als mogelijk alternatief voor de auto valt echter in dorre aarde. Voorlopig heb ik haar nog niet gered.

Ook bij een hoog risico op kanker zoals bij vrouwen die drager zijn van een BRCA1- of BRCA2-mutatie is het onduidelijk wie nu werkelijk kanker krijgt en vooral wanneer. Opnieuw is de bol behoorlijk beslagen, maar hier zijn de gevolgen ingewikkelder dan bij de kans op diabetes: waakzaam vervolgen of gelijk radicaal operatief ingrijpen met alle gevolgen van dien. Gelukkig gaan patiënten daar vaak heel verstandig mee om (B982).

Als je eenmaal kanker hebt, is het ook nog niet duidelijk wat er moet gebeuren. Ook daar gaat het om voorspellen. Bij ‘gezonde’ mannen met prostaatkanker moet je gewoon afwachten, maar dat vergt bij hen soms behoorlijk wat overtuigingskracht (A6703).

In alle gevallen gaat het om de vraag hoeveel risico nemen is verstandig? De enige die daar een goed antwoord op weet is uw patiënt. Die moet u wel heel goed voorlichten, ook over de mate waarin uw bol beslagen is.

Gelukkig poetst het NTvG uw bol regelmatig op, en we doen dat ook in onze tabletversie (zie www.ntvg.nl/tablet). Daarom zijn al die artikelen voor alle dokters relevant.