Tabaksindustrie moet antireclame maken

In de Verenigde Staten verschijnen sinds eind november 2017 advertenties in kranten en op tv met de boodschap dat de tabaksindustrie doelbewust misleidende informatie heeft verspreid over de gezondheids- en verslavingsrisico’s van sigaretten. De berichten worden betaald door Amerika’s 4 grootste tabaksfabrikanten: Altria, RJ Reynolds Tobacco, Lorillard en Philip Morris USA. Zij worden hiertoe gedwongen door een uitspraak van het Federale Gerechtshof uit 2006, die de industrie sindsdien tot achter de komma aanvocht, gedeeltelijk met succes (NPR. 20 november 2017).

‘Jaarlijks overlijden meer mensen aan roken dan aan moord, aids, zelfmoord, drugs, auto-ongelukken en alcohol samen’, zo luidt een van de ‘corrigerende verklaringen’. De boodschappen die nu verschijnen zijn een verwaterde versie van de berichten waar de rechtbank de industrie 11 jaar geleden toe verplichtte. Ze beginnen met de mededeling dat het gaat om een gedwongen gezondheidswaarschuwing, een eerdere versie stelde dat de fabrikanten ‘de Amerikaanse consument doelbewust hebben misleid’.

De advertenties verschijnen een jaar lang online en in de zondageditie van 50 verschillende kranten, en 4 keer per week bij de 3 grootste televisiestations.

De American Cancer Society en de American Lung Association reageren positief op de advertenties, maar spreken ook hun teleurstelling uit over de concessies die zijn gedaan. Met name het sneuvelen van ‘hier volgt de waarheid’ vinden zij problematisch, omdat de tabaksindustrie de boodschap zo nergens inhoudelijk hoeft te onderschrijven.

Strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq deed in Nederland aangifte tegen de tabaksindustrie, voor onder meer poging tot moord (NTvG. 2017;161:C3732). Dat de tabaksindustrie het vonnis zo lang heeft kunnen vertragen, bewijst volgens Ficq hoe machtig de industrie nog altijd is. Ze heeft de Amerikaanse zaak als ‘illustratief bewijs’ ingeleverd bij het Openbaar Ministerie. ‘Feitelijk wordt er niets verteld wat nog niet bekend is’, aldus Ficq, die geen hoge verwachtingen heeft van de maatschappelijke impact van de advertenties. ‘Vergelijkbare teksten staan ook op sigarettenpakjes, daar heeft een verslaafde ook geen boodschap aan.’