Stervensrust

Als al het genezen verlaten is, blijft lijden over dat soms nauwelijks te verzachten is. Gelukkig gebeurt dat niet zo vaak. Ik pas minder vaak euthanasie toe dan 15 jaar geleden. Toen deed ik dat ook al niet zo veel, maar je hebt van die jaren: 3 keer in een paar maanden vloog me destijds behoorlijk aan. De laatste jaren praat ik er veel over met patiënten, maar steeds is Moeder Natuur ons voor. Mijn technisch arsenaal om te verzachten is bovendien ook behoorlijk toegenomen. Gewoon stilletjes in je slaap overlijden, zoals Jacobien Erbrink 2 weken geleden in haar Weekboek zo mooi beschreef (B628), is toch altijd de beste manier. Dus ik zit er niet mee dat euthanasie een weinig voorkomende handeling is.

Terminale zorg in en buiten het ziekenhuis kan nog steeds veel beter. Deels zijn technische verbeteringen nodig, deels moeten we de kennis van dokters op peil brengen. Maar we moeten vooral ook compassie kweken bij jonge dokters en ze stimuleren vooruit te denken zonder strak vast te houden aan formele regeltjes. Hoe dat in een ziekenhuis gaat, blijft voor een huisarts altijd een beetje mistig. Toen een zeer oude en ernstig zieke tante een paar maanden geleden in een ziekenhuis dreigde te overlijden, moest ik mijn best doen om dat ook echt te laten gebeuren. Na een onverwachte bloeding was iemand helaas begonnen met vocht toe te dienen, waarop ze weer een tensie kreeg en uit haar shock ontwaakte. Voordat ik de dienstdoende assistent had uitgelegd dat dat niet de bedoeling was, een morfinepomp was aangekoppeld, iets aan het delier was gedaan en het zakje NaCl was afgekoppeld, waren we uren verder. Veelvuldig overleg met de achterwacht was voor elk stapje nodig.

Dokters hebben tijd nodig om afstand te nemen van het genezen, dat begrijp ik best. Als ze dan overstappen op begeleiden, komen ze een hoop emotionele problemen tegen. Veel meer nog dan de technische problemen bij levensbeëindiging waarover Horikx in dit nummer rapporteert (A1882, bl. 1989). Dat gerommel met die spuiten en de hoeveelheid thiopental (A1983, bl. 1986) – het is belangrijk voor een technisch goede uitvoering, maar uiteindelijk gaat het daar niet om in dat allerlaatste stukje van een vaak lang leven. Alleen met voldoende tijd en compassie kun je over je formele regels heen stappen en echt goed zorgen.

Maken we als dokters tijd genoeg om rustig naar verhalen van patiënten te luisteren? Ik geloof er niks van. Hoewel ik mijn patiënten vaak lang ken, leer ik in die allerlaatste dagen vaak ontzettend veel. Niet alleen over het vaak bijzondere leven van mensen, maar ook over mezelf.

Hoe leer je loslaten, reflecteren op je eigen handelen, op de waarde van alle techniek? Door met stervende patiënten te praten en daar uitgebreid de tijd voor te nemen. Bazen, gun jullie jonge dokters die tijd. Jonge dokters, pak die kans.