Sterfrecht

Het idee achter verstrekking van zelfmoordpoeder is het recht om op een zelfgekozen moment snel te kunnen overlijden. Deze variant van ‘sterfrecht’ wordt hartstochtelijk uitgedragen door de Coöperatie Laatste Wil, die zich geroepen voelde daar dan ook een probaat middel voor beschikbaar te stellen (D3923). Alleen: zó probaat blijkt het niet te zijn. Gebruikers die op een snelle, pijnloze dood hoopten, kwamen nogal eens van een koude kermis thuis. Omdat de meesten het uiteindelijk toch niet kunnen navertellen is de kans op vervolging klein, dachten ze bij de Coöperatie misschien. Een alternatieve verklaring, bijvoorbeeld dat ze niet wisten hoe ongeschikt het poedertje was, is immers nauwelijks voorstelbaar: het staat gewoon in alle boeken hoe ellendig je eraan sterft.

Maar goed, het voorgaande is slechts een uitvoeringskwestie. Een belangrijker probleem met dit sterfrecht is dat het ‘zelfhulpmiddel’ waarmee men dit recht verzilvert, niet al te lastig verkrijgbaar mag zijn. Dat maakt het onvermijdelijk dat het ook in handen valt van patiënten met een behandelbare psychiatrische aandoening (D3369) of mensen die in een opwelling handelen. Niemand zal bestrijden dat dat verschrikkelijk is. Daarmee kan alleen een soort van cynische, calculerende attitude – ‘dit aantal mensen is voldoende klein ten opzichte van het aantal dat oprecht dood wil’ – verstrekking van zelfmoordpoeder rechtvaardigen. Het even cynische excuus dat ook architecten van flatgebouwen en bouwers van spoorlijnen deze calculatie maken, gaat niet op; de dood technisch mogelijk maken is iets anders dan ‘m te stimuleren.

Persoonlijk heb ik ook op meer fundamenteel niveau moeite met de ideologie van een acuut opeisbaar sterfrecht. Ik vind dit idee een uitvloeisel van een doorgeschoten individualistische kijk op autonomie. Dit is zelfbeschikking in de vorm van een dictatuur, waarin niemand een ander mag beperken beslissingen over zichzelf te nemen. Ik geloof meer in ‘relationele autonomie’. Wie wij zijn wordt bepaald door onze relaties met anderen: vrienden, geliefden, familie en zelfs hulpverleners. In relationele autonomie worden eisen wensen, en met anderen samen nemen wij beslissingen over die wensen. En áls zo’n beslissing ten faveure van doodgaan uitvalt, dan kunnen die anderen je daarbij terzijde staan en sterf je niet alleen.