‘Safety first’

‘Hier werk je veilig, of je werkt hier niet’; deze slogan hangt bij de ingang van de Shell-raffinaderij Pernis. Het is ook de titel van een in 2004 verschenen rapport van voormalig Shell-topman Rein Willems. Hij schreef dat als veiligheidsgezant van oud-minister Hoogervorst van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (www.nvza.nl/uploaddb/downl_object.asp?atoom=4433&VolgNr=27).

Deze slogan maakte destijds veel indruk op mij. En in dit nummer van het Tijdschrift worden we met de neus op de feiten gedrukt. Ongeveer een derde van de onbedoelde schade die patiënten hebben opgelopen tijdens operaties zou vermijdbaar zijn geweest, zo lezen we in een studie die is uitgevoerd door het Instituut voor Extramuraal Geneeskundig Onderzoek (EMGO) en het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) (bl. 327). Eén op de 20 patiënten hield aan de opgelopen schade een permanente gezondheidsbeperking over. Belangrijke oorzaken waren het niet lege artis uitvoeren van nieuwe operatietechnieken en onvoldoende bekendheid daarmee. Voor mij als chirurg is dit een herkenbare conclusie. In het verleden zijn nieuwe technieken te gemakkelijk geïntroduceerd – meestal onbewust. De invoering van de minimaal invasieve chirurgie is hiervan een duidelijk voorbeeld; in 2007 leidden problemen hiermee tot de opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg om de veiligheid van deze techniek beter te waarborgen (www.igz.nl/15451/475693/2007-11_Rapport_Minimaal_in1.pdf). Het was even slikken voor de beroepsgroep dat deze verplichting van hogerhand werd opgelegd. Het gebeurde echter terecht: vermijdbare schade is immers niet acceptabel.

Maar wat als de opgelopen schade mogelijk op een fout berust? De patiënt, de familie en de dokter voelen zich onder deze omstandigheden vaak uiterst onzeker. We hebben een natuurlijke neiging om voor onze fouten weg te lopen en zelf zou ik het liefst stil in een hoekje gaan zitten. Geconfronteerd worden met eigen falen is immers een hard gelag. Hoe moeilijk het ook is, blijven communiceren is in deze situatie cruciaal en voor patiënt en familie extreem belangrijk. Steun vanuit de organisatie en van collega’s ervaar ik daarbij als onontbeerlijk. Bovendien helpt een open cultuur om steeds minder fouten te maken. Linthorst et al. laten in hun artikel zien dat het erkennen van fouten en het bespreken ervan met de patiënt en diens familie de arts-patiëntrelatie niet hoeft te verstoren en dat het leidt tot minder juridische claims (bl. 361).

‘Hoe is het gesteld met de veiligheid?’ Deze vraag stond altijd bovenaan de agenda als Willems een werkbezoek bracht aan een van zijn bedrijven. Langzamerhand wint de aandacht voor veiligheid in onze dagelijkse medische praktijk aan prioriteit. ‘Safety first’ is een oproep die we nu nog dieper moeten verankeren in onze genen, ons gedrag en onze organisatie!