Rookverbod

Twee weken geleden schreef de VPRO-gids dat het North Sea Jazz Festival ruim baan gaf ‘aan levende legenden die tijdig met roken zijn gestopt en het spel nog in ruime mate beheersen, pianist Hank Jones (90), mondharmonicaspeler Toots Thielemans (87), en bluesgitarist B.B. King (83) . . . beluister ze live, zolang het nog kan.’ Ik bekeek in dat weekend op tv grote stukken van het festival en dacht na over dat roken. Oud worden gaat absoluuut beter zonder roken. Of deze oude iconen verder gezond geleefd hebben, waag ik te betwijfelen, maar aanstekelijke muziek maken konden ze nog.

Een jaar geleden schreven we als hoofdredactie een optimistisch commentaar over het rookverbod in de horeca (Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:1449). Wat we niet hadden voorzien is het heftige verzet van de horeca. In Frankrijk en Italië leek er immers niks aan de hand. Rokers gingen daar gewoon naar buiten. Of het het slechte weer is of de Nederlandse koppigheid is me niet duidelijk, maar gesteund door de tabakslobby was er vanaf het begin een flinke groep die ervoor streed om gewoon te blijven roken. De uitspraak van het hof in Leeuwarden begin juli dat er geen rechtsgrond is voor een totaal rookverbod werd door rokers met gejuich begroet. Minister Klink geeft niet op en gaat na de zomer de wet aanpassen. Moeten we daar als artsen achter gaan staan? Ik weet het niet zo goed meer. Roken schaadt de gezondheid en niet-rokers moeten beschermd worden, dat is een helder en medisch zeer goed te verdedigen standpunt. Maar als nu iedereen in een café rookt? Is zo’n café dan nog wel een openbare ruimte? Niet-rokers zijn daar immers niet meer. Per definitie is een café geen heel gezonde ruimte, behalve om roken gaat het om alcoholgebruik. En zo gezond is dat nu ook weer niet. Als de kastelein, partner en klanten binnen nu willen roken, is dat dan erger dan dat ze daar drinken? Misschien wel niet. Geneeskunde gaat ook over de vrijheid om zelf keuzen te maken. Een systeem waarin de staat dwingend oplegt hoe burgers zich privé moeten gedragen, lijkt me voor artsen verre van ideaal. Er is geen plicht om gezond te leven, hoe graag artsen ook willen dat mensen er een gezonde leefstijl op na houden.

Het rookverbod is ook helemaal niet mislukt, het heeft wel degelijk positieve effecten: restaurants hebben hun omzet veel minder zien dalen dan kleine cafés en kondigen aan dat ze hoe dan ook rookvrij blijven. Niet-rokers, klanten en werknemers, hebben dus een keus gekregen. Ik zie vaker patiënten die hulp willen bij het stoppen met roken en mensen die blijvend gestopt zijn.

Goed dat B.B. King gestopt is met roken. Kon hij zijn optreden tenminste besluiten met een berustend begrafenisbluesje van Blind Lemon Jefferson: ‘Well, there is one kind favor I ask of you, see that my grave is kept clean.’ Ook zonder roken eindig je immers daar. We kunnen net als oude muzikanten wellicht beter onze zegeningen tellen en tevreden zijn met de huidige situatie.