Prikkelbaredoktersyndroom

Naarmate je langer meegaat, kun je je eigen evolutie in hoe je tegen bepaalde kwalen aankijkt aanschouwen. Dat levert soms best interessante inkijkjes op, vooral bij chronische aandoeningen op het grensvlak van psyche en soma.

Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS; D7704) is een van de aandoeningen die mij al een beroepsleven lang prikkelen. Ik begon als jonge betweter die zo wel kon zien dat het allemaal tussen de oren zat. Gaandeweg zag ik steeds meer patiënten bij wie ik eigenlijk geen enkele psychische stressfactor kon ontwaren en las ik over feitelijke somatische stoornissen bij PDS. Concrete somatische bevindingen zijn er bijvoorbeeld ook bij het chronischevermoeidheidssyndroom, al zijn ze bij die laatste aandoening, voor wie dat wil, makkelijker aan effecten van psychische ontregeling te koppelen dan wat we bij PDS vinden.

‘Als jonge betweter zag ik zo dat alles tussen de oren zat’

Oké, dus je evolueert van ‘tussen de oren’ naar ‘misschien toch een primair somatische aandoening’. Dat lijkt ergens strijdig met hoe je deze patiënten benadert: uitleggen dat het allemaal geen kwaad kan, dat testjes doorgaans geen zin hebben en dat ze toch maar eens goed bij zichzelf te rade moeten gaan of er niet toch onbewust stress, verdriet of ander psychisch leed is. Dat is althans het advies in D7704. PDS neemt daardoor een bijzondere positie in: er is echt iets aan de hand in je lijf, maar de voornaamste ingang is je geest.

Ik denk dat die uitleg het gemiddeld goed doet bij patiënten. Je miskent de klachten niet, geeft aan dat er echt iets mis is met het lijf, en legt uit dat stresssignalen en -hormonen dit beïnvloeden en de sleutel tot verbetering zijn. Het lijkt beter te werken dan ‘het zit allemaal in uw hoofd, al voelt u het in uw lichaam’.

Toch slaagt het niet altijd. Best veel patiënten zien in de oproep om naar psychische factoren te kijken een ontkenning van hun probleem en eisen bijvoorbeeld bloed- of endoscopisch onderzoek. Hoe je als dokter op het grensvlak van lichaam en geest de goede dingen zegt blijft een prikkelende vraag.