Prestaties en indicaties

Nog niet zo lang geleden werden bovenmatige prestaties niet of nauwelijks gewaardeerd, behalve wanneer het om het nationale voetbal ging, maar tegenwoordig zijn competitie en het lauweren van winnaars de gewoonste zaak van de wereld. Ook binnen de medische cultuur begint dit fenomeen veld te winnen. De beste specialist in een bepaald vakgebied, de onderzoeker met de hoogste hirsch-factor, het ziekenhuis met de vriendelijkste bejegening, het zijn allemaal uitingen van onze lang verholen drang om ergens te beste in te zijn of op zijn minst te kunnen worden.

Meestal gaat het hier om onschuldige fenomenen waar ieder weldenkend mens wel de betrekkelijkheid van inziet. Zorgelijk wordt het echter als men een oneigenlijke betekenis toekent aan prestatiegerelateerde factoren die in feite niet bedoeld zijn om de betreffende prestatie te meten, maar wel als een indicatie daarvoor worden gebruikt. Zo is de impactfactor van een tijdschrift ooit uitgevonden als een indicatie van het belang van een tijdschrift. Het zijn dus de redacties van tijdschriften die met deze factor zouden moeten gaan werken. In plaats daarvan is er een vrijwel onuitroeibaar geloof ontstaan in de impactfactor als indicatie voor het presteren van een individuele onderzoeker. Een ongeoorloofde extrapolatie, die niettemin sommige onderzoekers danig parten speelt in hun carrière. Het is dan ook zaak om van elke indicator die gebruikt wordt om een bepaalde prestatie te meten goed te weten hoe deze indicator zelf presteert. Het is daarom verheugend om te zien dat de zogenaamde prestatie-indicatoren waarmee de kwaliteit van zorg in verschillende ziekenhuizen wordt bepaald, inmiddels zelf ook onderwerp van onderzoek zijn geworden.

In dit nummer van het Tijdschrift beschrijven Van Dishoeck et al. de uitkomsten van een analyse van enkele prestatie-indicatoren en de invloed van toeval op daarmee gemeten ogenschijnlijke kwaliteitsverschillen. Toeval blijkt een niet te onderschatten factor te zijn in het ontstaan van verschillen in kwaliteit tussen individuele ziekenhuizen. Dit is op zich nog niet zo erg, mits men zich bewust is van deze invloed en wellicht die van andere, nog niet goed onderzochte factoren. Een al te soepel gebruik van prestatie-indicatoren als leidraad voor beleid lijkt dan ook nog lang niet verantwoord. Er bestaat een dringende indicatie om de prestatie van de indicator scherper te karakteriseren.