Ortholexia nervosa

In dit nummer beschrijven Klaas-Jan Nauta en collega’s een patiënt met orthorexia nervosa (A9164). We kennen allemaal wel iemand die in meer of mindere mate aan deze aandoening lijdt. Deze fruitariërs, quinoavreters of calorisch beperkten hebben er namelijk een handje van hun voedselobsessie te delen via sociale media. Ze hebben geen voedingsdeficiëntie omdat ze willen voldoen aan een schoonheidsideaal, maar omdat ze dwangmatig willen voldoen aan een set ‘gezonde’ voedingsregels. Hiermee zijn ze eigenlijk het slachtoffer van een bredere aandoening: ‘ortholexia nervosa’, de dwangmatige behoefte zich te conformeren aan regels. Dit uit zich – conform tabel 3 in het artikel van Nauta et al. – in een sterke preoccupatie met regels, bezorgdheid over de consequenties van het niet volgen van regels en een gerelateerde belemmering in het functioneren. Het ergste voor de ortholexia-lijder is niet dat de regels verkeerd zijn, maar dat er ergens géén regels voor zijn. Dat je zomaar gewoon zelf zou mogen bepalen wat je goed, belangrijk, lekker, gezond of leuk vindt.

Het probleem met veel regels is dat ergens in een grijs gebied een hekje wordt neergezet dat bepaalt waar zwart overgaat in wit. De nieuwe richtlijn ‘Delier voor volwassenen en ouderen’ verplaatst dat hekje zodanig dat het voorschrijven van medicijnen aan de zwarte kant terecht is gekomen (D151 en D584). Uit het implementatieonderzoek dat vervolgens werd uitgevoerd, blijkt dat niet iedereen direct is meegegaan met de nieuwe richtlijn, vooral diegenen die met de tijdrovende niet-medicamenteuze interventies aan de slag moeten. Misschien zouden ze dat beter wel kunnen doen, maar misschien kunnen ze in die tijd ook iets anders doen dat nóg beter is voor hun patiënten.

Een andere probleem met regels is dat zaken die moeilijk in regels te vatten zijn omdat ze bijvoorbeeld multidimensionaal of nogal ‘vaag’ zijn, toch geoperationaliseerd moeten worden. Een goed voorbeeld hiervan zijn de CanMEDS-criteria voor de studie geneeskunde en de specialistenopleiding (D406). Hier is afgelopen jaar de competentie ‘leiderschap’ aan toegevoegd, waaraan allerlei criteria, eisen en regels vastzitten waar een opleiding aan moet voldoen. Leiderschap blijkt vervolgens een eigenschap te zijn die gaat over werk, over privé, over jezelf, over anderen, over verandering. Eigenlijk blijft ondanks de mooie diagrammen behoorlijk onduidelijk wat het nou is. Ik vraag me ook telkens af wie deze leiders gaan leiden als iedereen een leider is geworden.

Voorlopig hebben de orthorexia-lijders echter pech. Deze aandoening kan ernstige gevolgen hebben, maar omdat er geen duidelijke criteria voor zijn, ontsnapt ze volgens de auteurs aan de aandacht van de serieuze geneeskunde. Er is blijkbaar nóg meer ortholexia nodig voor we aandacht gaan besteden aan orthorexia.