Opgaven voor het ziekenhuis

Een ziekenhuis wordt van buiten naar binnen georganiseerd, waarbij de ontwikkelingen in de omgeving maatgevend zijn. Die omgeving verwacht zowel ‘harde’ als ‘zachte’ kwaliteit. Van de mensen die zorg leveren wordt naast deskundigheid ook betrokkenheid en verbinding verwacht. Bij dit alles hoort een effectief en efficiënt georganiseerd ziekenhuis. Mag de buitenwereld maatgevend zijn, de binnenwereld bepaalt wat er van de voorgenomen doelen terechtkomt. Die binnenwereld levert overigens veel innovaties op en voegt ook in wetenschappelijk opzicht veel toe.

Dit themanummer heeft het ziekenhuis als onderwerp en laat van een aantal relevante maatschappelijke ontwikkelingen zien wat de gevolgen voor het ziekenhuis zijn. Deze ontwikkelingen zijn opgehangen aan twee belangrijke opgaven waarvoor de ziekenhuiszorg zich gesteld ziet.

Als eerste: de zorg is steeds beter, maar toch niet goed genoeg. Nederland heeft een uitstekend zorgstelsel. Daar zijn argumenten voor, zoals de Health Data van OESO, onze levensverwachting, de wachttijden en onze tevredenheid over eigen gezondheid. Vergelijkingen met buitenlandse zorgstelsels tonen steeds een positief beeld en vanuit het buitenland is unaniem veel lof voor de Nederlandse zorg. Al met al gaat het goed, maken wij indruk op het buitenland en voelen wij ons gezond. Maar of Nederlanders vinden dat alles in de zorg ook goed gaat, dat is iets heel anders. Incidenten, persoonlijke ervaringen, onderzoek en onthullingen in de media tonen dat het vaak niet goed gaat. Kwalificaties als ‘defensief’, ‘inert’ en ‘zelfgenoegzaam’ worden genoemd.

Veiligheid, als onderdeel van kwaliteit, toont eenzelfde beeld. Vergeleken met het buitenland lopen in onze ziekenhuizen minder klinische patiënten onbedoelde schade op, maar is dat nog steeds ruim 1 op de 20. Dat er hier niet te verklaren verschillen tussen ziekenhuizen zijn – tot factor 2 – suggereert dat het beter kan.

Als tweede: zorg is erg waardevol maar toch te duur. Zorg raakt ons allen, houdt ons bezig en is van grote waarde. Toch vinden wij zorg te duur en zien wij het als kostenpost, als we het hebben over de totale som geld die wij uitgeven aan zorg. En die som geld neemt beduidend sneller toe dan passend bij de demografische ontwikkeling.

Dat wij de zorg te duur vinden heeft onder meer te maken met aanwijzingen dat er voor hetzelfde geld meer geïndiceerde zorg kan worden geleverd. Zo is uit onderzoek gebleken dat 20 tot 25% van de diagnostiek en therapie onterecht verricht wordt. Nog afgezien van de kans op lichamelijke en psychische schade is dat ook een ondoelmatige besteding van schaarse middelen. Te duur door onnodige zorg.

Deze opgaven en de bijbehorende overwegingen hebben geleid tot de bijdragen die u in dit themanummer aantreft. Het levert een aantal relevante analyses op, naast suggesties voor verdere verbetering. En, natuurlijk, er is ook aandacht voor het ziekenhuis als instituut en als openbare ruimte.