(On)zekerheid

De medische wetenschap is een dynamisch fenomeen waarin nieuwe ontwikkelingen elkaar in hoog tempo opvolgen. Hoewel een reeks van min of meer vaststaande wetenschappelijke feiten ons handelen bepaalt, worden wij in de dagelijkse praktijk toch meer met onzekerheden, dan met zekerheden geconfronteerd. Voor de meeste artsen is dit geen al te groot probleem: zij hebben geleerd om met onzekerheden en waarschijnlijkheden om te gaan, en zij zullen hun beslissingen baseren op wat in een bepaalde situatie het meest verdedigbaar lijkt om te doen. De wereld verandert echter snel en de argumenten van vandaag hebben morgen misschien minder waarde. Evenals in de politiek geldt ook hier: met de kennis van nu zouden we het indertijd anders hebben gedaan. Het is echter te simpel om een achterhaald feit als rechtvaardiging te gebruiken om praktijken uit het verleden te veroordelen. Men zal oog moeten hebben voor het dynamisch proces en voortdurend naar vernieuwing moeten streven. Dat betekent wel dat er een goed omschreven doel moet zijn. Een voorbeeld hiervan betreft de wijze waarop wij omgaan met richtlijnen. Ooit begonnen als goedbedoelde handreiking aan de practicus heeft het richtlijncircuit zo langzamerhand een buitengewoon merkwaardig karakter gekregen. Afstemming en coördinatie ontbreken bij de richtlijnontwikkeling, zoals Van Everdingen en collega’s in dit nummer van het tijdschrift betogen (bl. 390). Er is daarom een Regieraad in het leven geroepen om hierin meer structuur te brengen. Daarmee wordt weliswaar een probleem aangepakt, maar dit gaat voorbij aan een fundamentelere kwestie, namelijk of richtlijnen wel die functie vervullen die ze zouden moeten vervullen. Eigenlijk tegen beter weten in worden zekerheid en twijfel met elkaar vermengd, en dat doet het vertrouwen in de waarde van richtlijnen dalen. En juist een daling van vertrouwen leidt tot irrationele acties. Wetenschap gaat per definitie gepaard met onzekerheden, zoals dezer dagen in diverse media nog eens wordt onderstreept. Dat moet er echter niet toe leiden dat de wetenschap dan maar wordt weggezet als minder betrouwbaar. Vandaag de dag wordt van ons een zekerheid geëist die we niet kunnen waarmaken. Op allerlei terreinen wordt evenwel het onzekerheidshiaat niet opgevuld door meer en beter onderzoek, maar door een soort gelijkschakeling van zekerheid en onzekerheid. Deze constatering zal ook wel een rol spelen bij het protest dat Van Dam en Renckens laten horen met betrekking tot de politieke stellingname aangaande alternatieve geneeswijzen (bl. 388). Wij zullen nog veel moeten leren en om dat te kunnen moeten we misschien iets meer slapen (bl. 426).